Nie zapominajmy o szczawiu

Szczaw w kuchni ma swoje miejsce od tysiącleci. Chętnie sięgali po niego starożytni Rzymianie. Pisał o nim nawet Hipokrates, który doceniał walory lecznicze tej rośliny. W kuchni staropolskiej szczaw był podawany przede wszystkim w formie szczawiówki – smacznej, lekko kwaskowatej zupy. Dawniej mówiono o nim, że „daje wspaniałe poczucie ulgi, szybko zaspokajając potrzebę zjedzenia pomarańczy lub cytryny”.

Najpopularniejszą odmianą jest szczaw zwyczajny. To gatunek rośliny wieloletniej z rodziny rdestowatych – w naszym kraju występuje pospolicie. Rośnie na łąkach, polanach czy przy drogach. Kwitnie od maja do czerwca. Ma podłużne liście, a kwiatki niewielkie i czerwonawe. Inne znane odmiany to szczaw lancetowaty, kędzierzawy i tępolistny; ten ostatni uważany jest za chwast.

Szczaw jest bogaty w cenne dla zdrowia witaminy i substancje odżywcze. Zawiera przede wszystkim witaminę C, A i witaminy z grupy B, a także magnez, wapń, krzem i żelazo. Korzystnie wpływa na zdrowie. Pobudza trawienie, wzmacnia apetyt, pomaga przy schorzeniach serca, usprawnia pracę wątroby oraz woreczka żółciowego, działa lekko moczopędnie i krwiotwórczo, hamuje rozwój drobnoustrojów. Liście szczawiu zwyczajnego mają działanie lecznicze. Przyrządzona z nich herbatka jest pomocna przy chorobach wątroby i nerek. Naparem płucze się także owrzodzoną jamę ustną i przemywa trudno gojące rany.

*Zdrowy czy nie? *
Wiele mówi się jednak o tym, że szczaw jedzony w nadmiarze może szkodzić zdrowiu. Faktycznie. Roślina ta zawiera kwas szczawiowy, a dokładnie szczawian potasu jednowodny, który wiąże się z wapniem, tworząc nierozpuszczalny związek nieprzyswajalny przez organizm. Kwas szczawiowy może również powodować powstawanie kamieni.

Dlatego szczaw jeść warto, ale z umiarem – w niewielkich ilościach od czasu do czasu. Przede wszystkim nie powinny go spożywać osoby cierpiące na kamienie nerkowe i żółciowe (albo ze skłonnościami do tworzenia się kamieni), chorujące na reumatyzm, artretyzm czy z chorobami nerek. Optymalna ilość szczawiu to 50-100 gramów w potrawie uzupełnionej jajkiem, śmietaną albo mlekiem.

Szczaw jest świetnym dodatkiem do zup, sałatek, surówek, kanapek, sosów, past, omletów. Wybornie smakuje z rybami i mięsem (zwłaszcza z grilla). Najbardziej znana jest jednak zupa szczawiowa – tradycyjna potrawa w polskiej kuchni, choć przyrządza się ją również w innych krajach Europy Wschodniej oraz w kuchni żydowskiej.

Warto wiedzieć, że szczaw bywa często mylony ze szpinakiem, ale poza zawartością kwasu szczawiowego niewiele łączy te dwie rośliny. Nie pomylimy się, jeśli ich posmakujemy; szczaw jest kwaśny. Szczaw zwyczajny ma również ostro zakończone i wydłużone końcówki listków, przy łodydze.

Trzy proste pomysły na szczaw:

Składniki: 40 dag szczawiu, 6 szklanek esencjonalnego rosołu (może być z kostki), 4 łyżki gęstej śmietany, 4 jajka ugotowane na twardo, 8 cebulek dymek (bez szczypiorku), sól, pieprz.

Wykonanie: szczaw dokładnie oczyścić i posiekać. Rosół zagotować, wrzucić szczaw i ponownie doprowadzić do wrzenia. Zdjąć z ognia, doprawić do smaku. Dymkę posiekać, jajka pokroić w ćwiartki, rozłożyć na talerze i zalać rosołem. Do każdej porcji dodać łyżkę śmietany.

Składniki: 20 dag szczawiu, pół kilograma ziemniaków, szklanka mleka, szklanka śmietany, 2 jajka ugotowane na twardo, garść posiekanej zieleniny (natka pietruszki, koperek), 2 łyżki mąki pszennej, przyprawa warzywna typu vegeta, sól, cukier.

Wykonanie: ziemniaki obrać, pokroić w kostkę, zalać trzema szklankami gorącej wody z dodatkiem vegety. Gotować do miękkości, zmiksować. Szczaw przebrać, osączyć i posiekać. Zagotować i zdjąć z ognia. Mąkę przesiać i rozprowadzić kilkoma łyżkami zimnego mleka. Resztę mleka zagotować, dodać mąkę i stale mieszając, podgrzewać na małym ogniu. Dolać do ziemniaków i dobrze wymieszać. Dodać ugotowany szczaw, wlać śmietanę i wrzucić posiekaną zieleninę, wymieszać. Doprawić solą i cukrem. Jajka pokroić w cząstki, na każdym talerzu położyć połówki. Zalać gorącą zupą.

Składniki: 20 dag szczawiu, 80 dag szpinaku, masło, pół szklanki śmietany, 3 dag mąki, 4-5 dag tartego chrzanu, sól, pieprz

Wykonanie: szczaw i szpinak przebrać, opłukać. Następnie sparzyć, odcedzić i osączyć. Masło rozgrzać, dodać szczaw ze szpinakiem. Dusić przez kilka minut na małym ogniu, ciągle mieszając. Przestudzić, zmiksować (zblenderować). Połączyć ze śmietaną wymieszaną z mąką i chrzanem. Znowu chwilę poddusić, ciągle mieszając i na końcu doprawić do smaku.

Ewa Podsiadły-Natorska/mmch/kuchnia.wp.pl

Przepisy na zupy pochodzą z książki:
„Kuchnia polska”, Małgorzata Caprari, Klub Dla Ciebie, Warszawa 2007