Jałowiec - zapomniana przyprawa. Jak wykorzystać go w kuchni?

Jałowiec pospolity, zwany jodłowcem, jest długowiecznym, zawsze zielonym krzewem. Rośnie na glebach jałowych na terenie całej Europy. Owoce jałowca to szyszkojagody, które razem z liśćmi mają szerokie zastosowanie w ziołolecznictwie. Dojrzałe szyszkojagody jałowca przybierają granatową, prawie czarną barwę i są gotowe do zbioru już po około dwóch latach. Warto zbierać jałowiec dopiero po pierwszych przymrozkach. Owoce jałowca suszy się pojedynczą warstwą w piekarniku w temperaturze do 40 st. Celsjusza.

Owoce jałowca zawierają olejek lotny z terpenami (terpineolem, kamfenem, pinenem, limonenem), związkami żywicznymi, goryczką, garbnikami, glikozydami flawonowymi, solami mineralnymi oraz cukrami. Jałowiec polepsza apetyt, ma właściwości poprawiające trawienie – skutecznie pobudza wydzielanie soków trawiennych i żółci oraz moczopędne – dezynfekuje drogi moczowe i zwiększa ilość wydalanego moczu. Działa również wykrztuśnie, łagodzi dolegliwości reumatyczne, problemy skórne (trądzik czy rozstępy), pomaga się zrelaksować.

Jałowiec jest od wieków niezastąpioną przyprawą w kuchni staropolskiej, która słynie z ciężkostrawności i dużej zawartości tłuszczu w potrawach. Reguluje pracę jelit oraz zapobiega wzdęciom i zaparciom, co było przyczyną dużej popularności jałowca po wystawnych ucztach. Suszone owoce jałowca wykorzystywane są do potraw z dziczyzny, pasztetów, kiszonek, sosów i dań z roślin strączkowych. Robi się z nich również napary, nalewki, wino i piwo jałowcowe.

Gałązki jałowca to niezwykle aromatyczny i ceniony dodatek do wędzenia różnego rodzaju mięs oraz wędlin.

Owoce, wyciągi oraz olejki z jałowca stosowane są w preparatach rozgrzewających i przeciwzapalnych na przeziębienie, do kąpieli lub nacierania na bóle reumatyczne, do aromaterapii przy infekcjach górnych dróg oddechowych. Napar z jałowca ma silne właściwości bakteriobójcze i odkażające, dlatego używany jest w walce z łupieżem. Ostudzony napar wciera się w skórę głowy na 20 minut i spłukuje letnią wodą.

Przy infekcjach dróg moczowych (zapaleniach pęcherza lub kamicy moczowej) pije się po łyżeczce naparu z jałowca kilka razy na dobę oraz stosuje się gotowe, apteczne mieszanki zielarskie wzbogacone jałowcem. Jagody jałowca (3-4 sztuki na dobę) żuje się przy niewydolności wątroby oraz w celu zniwelowania nieprzyjemnego zapachu z ust.

Przeciwwskazania do stosowania jałowca w ciąży są całkiem uzasadnione. Kobiety w ciąży, osoby cierpiące na choroby nerek, wątroby i ostre stany zapalne przewodu pokarmowego nie powinny pić w ogóle naparów i wyciągów z owoców jałowca. Jałowiec może bowiem podrażniać żołądek oraz nerki. Jeśli chodzi o użycie olejku z jałowca nie należy stosować go wewnętrznie przy żadnym schorzeniu.