Nowalijki na naszym stole
Nowalijki to młode warzywa, które kuszą pięknym kolorem i świeżym smakiem, a ponadto dostarczają cennych witamin i minerałów. Doskonale sprawdzają się jako dodatek do potraw oraz chrupiąca lekka przekąska. Warto jednak pamiętać, że mimo licznych zalet, spożywanie nowalijek może wiązać się również z wprowadzeniem do diety związków niekorzystnie oddziałujących na nasz organizm.
Wartość odżywcza nowalijek
Najpopularniejsze krajowe warzywa, które pojawiają się wraz z nadejściem wiosny to: szczypior, koper, natka pietruszki, rzodkiewka, sałata, szpinak, ogórki oraz pomidory. Wszystkie są niskokaloryczne i dostarczają cennego błonnika pokarmowego. Warzywa o zielonej oraz czerwonej barwie obfitują również w beta-karoten, który jako przeciwutleniacz chroni organizm przed szkodliwym dzianiem wolnych rodników. Natka pietruszki stanowi jedno z najlepszych źródeł witaminy C, w 100 g ma jej aż ponad 177 mg, czyli trzykrotnie więcej niż cytryna. Znacznych ilości tej cennej witaminy dostarcza również szpinak, ok. 68 mg w 100 g. Rzodkiewka zawiera witaminy B1, B2, żelazo oraz olejki eteryczne bogate w siarkę. Pomidory obfitują w potas, który reguluje ciśnienie krwi oraz likopen opóźniający procesy starzenia. Szczypior dostarcza sporo witaminy B1, wapnia i magnezu. Wśród nowalijek najniższą zwartością witamin charakteryzują się ogórki.
Szkodliwe związki
Krajowe młode warzywa pochodzą często z upraw szklarniowych, w których mają ograniczony dostęp do światła. W takich warunkach dla zapewnienia prawidłowego wzrostu stosuje się nawozy mineralne, co z kolei sprzyja gromadzeniu przez rośliny azotanów. Azotany należą do związków o małej toksyczności, jednak podczas nieprawidłowego przechowywania warzyw oraz częściowo również w naszym organizmie, mogą one ulec przemianie do znacznie bardziej szkodliwych azotynów. Wysokie stężenie azotynów przyczynia się do obniżania ciśnienia krwi oraz utleniania hemoglobiny, przez co traci ona zdolność do transportu tlenu. Azotany i azotyny sprzyjają ponadto powstawaniu rakotwórczych N-nitrozoamin oraz mogą obniżać zawartość witamin z gr. B i beta-karotenu.
Duże zagęszczenie roślin w uprawach szklarniowych wiąże się z ich większą podatnością na choroby, a tym samym koniecznością stosowania specjalnych środków ochronnych tzw. pestycydów.
Najzdrowsze młode warzywa pochodzą z upraw ekologicznych. Zjadając je, mamy pewność, że do produkcji nie stosowano sztucznych środków chemicznych. Niestety aby je kupić, trzeba wybrać się do sklepu ze zdrową żywnością lub do hipermarketu, który prowadzi sprzedaż produktów ekologicznych. Młode warzywa warto również kupować od znajomych rolników, prowadzących uprawę w sposób naturalny, czyli bez sztucznych środków wspomagających wzrost i chroniących przed chorobami. Część nowalijek możemy ponadto wyhodować samodzielnie! Wystarczy wygospodarować trochę miejsca na parapecie i założyć miniaturowy ogródek, w którym wyrośnie aromatyczny koperek, natka pietruszki i szczypiorek.
Pamiętaj o tym, wybierając nowalijki i przygotowując z nich potrawy
- Warzywa, które kupujesz powinny być jędrne i charakteryzować się żywym kolorem. Jeśli są nadwiędnięte, zaparzone lub były zbyt długo przechowywane, gromadzą większe ilości szkodliwych związków azotowych.
- Dokładne mycie, moczenie oraz obieranie zmniejsza co prawda ilość witamin i minerałów w warzywach, ale pozwala jednoczesne usunąć z nich część azotanów.
- Częściej sięgaj po warzywa, które gromadzą mniejsze ilości azotanów, takie jak: pomidory, ogórki, papryka, cebula, kalafior.
- Gotowanie pozwala usunąć z młodych warzyw część niekorzystnych związków, pamiętaj jednak aby po gotowaniu odlać wodę.
- Warzyw nie należy umieszczać podczas przechowywania w foliowych workach, ponieważ utrudniają one dostęp tlenu.
- Szpinak, sałata, pietruszka, rzodkiewka i buraki to warzywa, które gromadzą największe ilości azotanów.
Karolina Malecka, specjalista ds. żywienia człowieka