Czego nie wolno kroić nożem?

Po pierwsze trzeba wyzbyć się niektórych złych nawyków. Do najczęstszych błędów przy używaniu sztućców należy np. jedzenie ryby dwoma widelcami czy krojenie nożem ziemniaków, naleśników czy pierogów. Poza tym istnieje wiele innych pułapek. O pomoc w określeniu podstawowych zasad dotyczących korzystania z łyżek, noży i widelców poprosiliśmy Stanisława Krajskiego, dr. nauk humanistycznych prowadzącego Akademię Dobrych Manier i Etykiety Biznesu, autora wielu książek i publikacji na temat savoir vivre'u.

1. Ułożenie sztućców. Większość z nas wie, że widelec należy ułożyć po lewej stronie talerza, a nóż po prawej. Mniejsza grupa wie, co należy zrobić z łyżką do zupy. Ale jeśli mamy przed sobą wielodaniowy posiłek, liczba sztućców gwałtownie wzrośnie. Co z nimi zrobić?

Rada eksperta:

Sztuce układamy zawsze tak, by były przy tej ręce, którą po nie sięgniemy, zwrócone trzonkiem w stronę ręki. Stąd widelce są po lewej, a łyżka i noże po prawej. Nad talerzem, równolegle do krawędzi stołu, umieszczamy sztućce do ciastek, deserów, owoców. Trzonki widelczyków są zwrócone w lewo, pozostałych sztućców w prawo. Gdy jemy np. napoleonkę, krem spożywamy łyżeczką trzymaną w prawej ręce, a „blat” ciastka - widelczykiem trzymanym w lewej ręce (ten „blat” przytrzymujemy łyżeczką). Gdy będziemy jedli pączka, to użyjemy widelczyka i nożyka i będziemy go jedli tak, jak kawałek mięsa.

Najdalej od talerza umieszczamy sztućce do pierwszego dania. Najbliżej talerza będą sztućce do trzeciego dania. Jeżeli będzie czwarte - sztućców do niego nie kładziemy od razu na stole, lecz donosimy razem z daniem.

Sztućce leżą dwa centymetry od krawędzi stołu. Widelec ząbkami do góry, łyżka brzuszkiem do dołu, noże ostrzem do talerza (w lewo).

2. Do czego ten widelec? Czy to nóż do mięsa czy smarowania pieczywa? Każdy, kto widział film Pretty Woman, pamięta pewnie scenę, gdy główna bohaterka przechodzi szybki kurs savoir vivre'u przy stole. "Jeśli się zdenerwujesz, policz ząbki" - słyszy od szkolącego ją menadżera hotelu. Okazuje się jednak, że to niewiele nam da. Jak więc rozpoznać, który sztuciec do czego służy?

Rada eksperta:

Niestety nie da się rozpoznać widelców, licząc ząbki. Sztućce - nie tylko widelce - należy rozpoznawać po kształcie. Najlepiej uczyć się tego z fotografii. Ta wiedza jest ważna dla osoby rozkładającej sztućce. Ten, kto będzie ich używał, nie musi tego wiedzieć. Wystarczy wówczas spojrzeć na ich ułożenie przy talerzu.

Jeśli najdalej od talerza leżą trochę mniejsze niż zwykle widelec i nóż, a za nożem bliżej talerza - łyżka, to wiemy, ze widelec i nóż są do pierwszego dania, a łyżka do drugiego. Co oznacza, że przed zupą zostanie podana przystawka.
Nóż do masła będzie leżał na talerzyku do chleba, ustawionym po lewej stronie głównego nakrycia. Nóż do sera zostanie podany razem z serem itd. Należy więc tylko zapamiętać zasadę, że do pierwszego dania sztućce będą leżały najdalej od talerza, do ostatniego - najbliżej.
3. Co z tym zrobić? Udało nam się już opanować trudną sztukę - co do czego. Posiłek trwa w najlepsze, a my zmuszeni jesteśmy przerwać jedzenie. I tu pojawia się kolejny problem. Co zrobić z trzymanymi sztućcami? Odłożyć na serwetkę? Oprzeć o talerz?

Rada eksperta:

Sztućce raz wzięte ze stołu nie mogą już wrócić na swoje miejsce, nie mogą też w żaden sposób dotykać obrusa. Powinny zatem znajdować się na talerzu. Gdy przerywamy jedzenie, kładziemy je w trójkąt, którego wierzchołek stanowią czubek noża zwróconego ostrzem w lewo i ząbki widelca zwrócone do góry. Po skończeniu jedzenia, kładziemy nóż i widelec "na godzinę piątą" równolegle do siebie. Nóż powinien leżeć po prawej i być zwrócony ostrzem w lewo, widelec - ząbkami do góry. Łyżkę kładziemy w talerzu do zupy także "na godzinę piątą" - tak, by jej trzonek wystawał poza talerz.

4. Nietypowe sztućce. Wspomniana już bohaterka Pretty Woman, mimo fachowego szkolenia, poległa przy szczypcach do ślimaków. Nietypowych sztućców jest jednak znacznie więcej. Nie znając menu, trudno nam będzie przygotować się wcześniej na takie niespodzianki. Jak nie ulec panice i rozpoznać "obce" przybory do jedzenia?

Rada eksperta:

Takich sztućców, z którymi nie wiemy co zrobić, może być kilkadziesiąt. Powinniśmy poznać ich funkcję na drodze rozumowania. I tak, jeżeli dostajemy długie małe widelczyki razem z truskawkami i podają nam naczynie ze śmietaną oraz naczynie z cukrem, to możemy się domyślać, że na ten widelczyk nabijamy truskawkę i obtaczamy ją w cukrze, a potem zanurzamy w śmietanie.

Jeżeli obok koszyka z chlebem leży nietypowy widelec lub szczypce, powinniśmy się domyślać, że nie wolno nam brać z tego koszyka pieczywa ręką, ale widelcem lub szczypcami, by przenieść je na swój talerzyk do chleba (z niego dopiero bierzemy pieczywo do ręki). Ta sama zasada odnosi się do wszystkich nietypowych sztućców.

5. Absolutnie zabronione! O ile popełnienie gafy przy używaniu bardzo specjalistycznego sztućca, może zdradzić jedynie nasz brak obycia w eleganckim świecie, o tyle gafy z użyciem zwykłego noża i widelca to już towarzyska kompromitacja. Jakie błędy na eleganckim przyjęciu nie mają prawa nam się przytrafić, a jednak się zdarzają i to całkiem często?

Odpowiedź eksperta:

Najczęstsze błędy w układaniu sztućców, to kładzenie noża ostrzem w prawo i widelczyka do ciastek trzonkiem w prawo oraz - co zdarza się w restauracjach - kładzenie wszystkich sztućców z jednej strony talerza na serwetce. Z kolei do najczęstszych błędów przy używaniu sztućców należą:
-jedzenie ryby dwoma widelcami, jedzenie fileta z ryby sztućcami do ryb (filet je się samym widelcem - sztućce do ryb używa się tylko do ryb w całości i w dzwonkach ze skórą),
- krojenie nożem tego, czego kroić nożem nie wolno: ziemników i innych warzyw, kotletów mielonych i pulpetów, gołąbków, naleśników, pierogów, omletów, filetów z ryby, pasztecików i pasztetów.

AD/mmch