Zdrowa czarnuszka - aromatyczny lek na choroby

Choć wśród Polaków nie jest tak znana jak sól, pieprz, majeranek, bazylia czy tymianek, czarnuszka siewna to smaczna i aromatyczna roślina, którą można przyprawiać potrawy, a przy tym ma działanie lecznicze. Potocznie nazywa się ją czarnym kminkiem – rzeczywiście ma do niego podobne działanie i tak samo wzbogaca smak potraw.

Czarnuszka siewna (Nigella sativa L.) to roślina jednoroczna, która pochodzi z terenów Europy Południowo-Wschodniej i Azji Zachodniej. Co ciekawe, ponoć stosowano ją już w starożytnym Egipcie, gdzie cieszyła się uznaniem tamtejszych władców – uznawano ją za panaceum; mawiano o niej, że „potrafi wyleczyć wszystko prócz śmierci”. Nasiona i uzyskiwany z nich olej nazywano „złotem faraonów”. Obecnie czarnuszkę uprawia się także w Polsce.

Kwitnie od maja do września. Można ją poznać po dość dużych kwiatach (o średnicy do ok. 3 cm). Kielich może mieć kolor od białego po bladobłękitny z seledynowym szczytem. Owoce czarnuszki zawierają czarne nasiona (Semen Nigellae) o smaku gorzkiej kawy i silnym korzennym zapachu przypominającym gałkę muszkatołową.

Czarnuszka jako lek

Nasiona czarnuszki zawierają dużo tłuszczu (do 40 proc.), olejek lotny (do 1,5 proc.), saponinę, garbniki, gorycz (nigellinę) oraz witaminę E i beta-karoten. Wykazują one szerokie działanie lecznicze. Poprawiają apetyt, korzystnie wpływają na wątrobę, oczyszczają nerki i drogi moczowe, mają działanie żółciopędne, wiatropędne, moczopędne, przeciwbakteryjne, przeciwbólowe, przeciwrobacze oraz rozkurczające na mięśnie gładkie. Wzmacniają odporność organizmu.

Dodawanie czarnuszki do potraw pobudza wydzielanie mleka, reguluje miesiączkę i wzmacnia odporność, aktywuje czynności żołądka, działa odżywczo. Razem z nasieniem kopru, kminku i anyżu czarnuszka siewna stanowi najlepszy naturalny środek przy kłopotach laktacyjnych u karmiących matek. Czarnuszkę stosuje się również w przypadku nieżytu oskrzeli, w kamicy żółciowej i skąpomoczu.

Świetny jest też olej z czarnuszki, który ma w składzie cenne nienasycone kwasy tłuszczowe, w tym kwas linolowy i linolenowy. Zewnętrznie leczy stany zapalne skóry, choć może być stosowany również wewnętrznie. Olej z czarnuszki jest tłoczony na zimno, zachowuje więc wszystkie substancje aktywne. Możemy śmiało go pić i dodawać do potraw.

Jedynym przeciwwskazaniem do stosowania czarnuszki jest ciąża.

Czarnuszka jako przyprawa

By sporządzić leczniczy odwar z czarnuszki, łyżeczkę nasion trzeba zalać filiżanką wrzącej wody, przecedzić i pić dwa razy dziennie.

Czarnuszka to również aromatyczna przyprawa, którą warto stosować w kuchni. W dawnej Polsce była używana przez biedną ludność jako przyprawa zastępująca zbyt drogie dla ludzi przyprawy wschodnie.

Służy głownie jako dodatek do pieczywa, a także do przetworów warzywnych i do aromatyzowania wina. Dodawana do jest konserwowania ogórków w celu zachowania ich jędrności. Mielone nasiona czarnuszki stanowią dobrą namiastkę pieprzu, ponieważ u osób wrażliwych nie podrażniają błony śluzowej żołądka.

Warto śmiało przyprawiać nią dania, które potrzebują wyrazistości – czarnuszka znakomicie podkreśli smak i doda potrawom charakteru. Pasuje do dań z drobiu, jagnięciny, a także twarogu, jogurtu, warzyw czy past kanapkowych. W połączeniu z miodem stworzy ciekawą marynatę do mięsa. Bardzo smaczne są również nasiona podprażone.

Jest składnikiem niektórych mieszanek przyprawowych garam masala i jest jedną z pięciu przypraw wchodzących w skład mieszanki panch phoron.

Babeczki z czarnuszką i mięsem

Składniki: 0,5 kg piersi z kurczaka, 0,5 kg cebulki szalotki, duża garść mrożonego groszku, 3 marchewki, 3-4 ziemniaki, 8-10 ząbków czosnku, oliwa z oliwek, szklanka białego wytrawnego wina, sól, pieprz, oregano, 1,5 szklanki mąki, 2 łyżeczki octu, oliwa z oliwek, czarnuszka.

Wykonanie: mięso pokroić w kostkę 3/3 cm. Zalać winem i 2-3 łyżkami oliwy, dołożyć 3 ząbki czosnku przeciśnięte przez praskę i pół łyżki oregano. Odstawić na godzinę do lodówki. Marchewkę i czosnek pokroić w plasterki, ziemniaki w kosteczkę 1/1 cm. Szalotki oczyścić, większe przekroić na pół, mniejsze zostawić w całości. Na patelni smażyć osobno po kolei marchewkę 2 minuty, ziemniaki 3-4 minuty, cebulę, czosnek, groszek po 1 minucie. Na końcu podsmażyć porcjami mięso.

W dużym naczyniu wymieszać warzywa z mięsem. Doprawić solą i pieprzem, wsypać oregano, dokładnie wymieszać. Z mąki, 2 łyżek oliwy i 2 łyżeczek octu zagnieść dość twarde ciasto. Włożyć na pół godziny do lodówki. Mięso z warzywami rozłożyć do małych jednoporcjowych miseczek, dolać łyżkę wody do każdej.

Ciasto podzielić na tyle kawałków, ile jest miseczek. Rozwałkować cieniutko. Każdą miseczkę dokładnie okleić ciastem, posmarować oliwą i posypać czarnuszką. Piec około 20 minut w temperaturze 160 stopni.

źródło przepisu: „Przyprawy do każdej potrawy”, Anna Popis-Witkowska, wyd. Złote Myśli, Gliwice 2006

Chleb orkiszowy na zakwasie z czarnuszką

Składniki: 600 g mąki orkiszowej typ 700, 250 g aktywnego zakwasu żytniego, 280 ml letniej wody, 1,5 łyżeczki soli, łyżeczka cukru, 2 łyżeczki czarnuszki, łyżka oliwy.

Wykonanie: mąkę wymieszać z czarnuszką, solą i cukrem. Dodać aktywny zakwas. Powoli wlewać letnią wodę i mieszać ze sobą składniki. Dolewać w tym czasie łyżkę oliwy i dalej dodając wodę, stopniowo zagniatać ciasto. Po 5 minutach zagniatania ciasto osiągnie formę elastycznej, lecz lekko klejącej kuli. Przełożyć je do naoliwionej misy, przykryć ściereczką i zostać na 2-3 godziny w ciepłym miejscu.

Podrośnięte ciasto położyć na blacie. Zagniatać przez kilka minut, formując kulę raz jeszcze. Ciasto włożyć do wiklinowego koszyka wyłożonego pergaminem, ściereczką lub podsypanego mąką. Koszyk z ciastem przykryć i zanieść w ciepłe miejsce. Po kolejnych dwóch godzinach koszyk odwrócić dnem do góry i kulę przełożyć na blachę (może być wyłożona pergaminem).

Piekarnik nagrzać do 250 stopni (najlepiej z termoobiegiem). Na dnie piekarnika ustawić miskę (ze stali nierdzewnej) z wodą lub kostkami lodu. Chleb naciąć z wierzchu i włożyć do piekarnika. Po 10 minutach wyłączyć termoobieg i zmniejszyć temperaturę do 200 stopni. Piec przez 30 minut.

Aby sprawdzić, czy chleb jest dobrze wypieczony przed krojeniem, warto postukać jego spód. Jeśli wyda głuchy dźwięk – jest upieczony.

źródło przepisu: smakowitychleb.pl

EPN/mmch/kuchnia.wp.pl