Plastik czy szkło?

Szkło towarzyszy człowiekowi od niepamiętnych czasów. Korzystamy z niego zwłaszcza w kuchni - jest estetyczne, ekologiczne i chroni żywność. W sklepach mamy jednak masę produktów w plastikach, które się nie tłuką, są tańsze i wygodniejsze w użyciu. Czy jednak opakowania z tworzyw sztucznych nadają się do przechowywania jedzenia? A co z kartonami, w których sprzedaje się mleko, soki czy zupy?

Dzięki postępowi w hutnictwie pod koniec XIX wieku masowa produkcja szklanych butelek całkowicie wyparła dzbanki kamionkowe. Początkowo wodę do butelek nalewano ręcznie, z czasem zwiększając wydajność rozlewania. Na przełomie XIX i XX wieku Amerykanin Michael J. Owens zautomatyzował produkcję szklanych butelek, dzięki czemu butelki i słoje zaczęły robić zawrotną karierę. Tę karierę spowolniło jednak pojawienie się tworzyw sztucznych - materiałów składających się głównie z polimerów syntetycznych. Dzisiaj najczęściej kupujemy jedzenie w plastikowych opakowaniach.

Ewa Podsiadły-Natorska/mmch/kuchnia.wp.pl

Jednak to właśnie szkło jest naturalnym, najzdrowszym i najbardziej ekologicznym sposobem przechowywania żywności. Przede wszystkim szklane opakowania chronią swoją zawartość i zapewniają jej długotrwałą świeżość. Szklana butelka nie przepuszcza do produktu żadnych substancji zewnętrznych, a także nie wchodzi w reakcję z wyrobem. Szkło jest naturalną barierą przed bakteriami. Praktycznie nie przepuszcza tlenu, dlatego zapewnia świeżość i pełnię witamin, minerałów oraz innych zdrowotnych korzyści żywności oraz napojów. Zabezpiecza także produkt przed zanieczyszczeniem metalami ciężkimi, co jest częstym problemem w przypadku np. aluminiowych puszek.

Szkło najlepiej chroni smak i świeżość - jest chemicznie obojętne, nie ma smaku ani zapachu, dlatego nie zmienia aromatu żywności. Z badań wiemy, że Polacy lepiej oceniają szkło od plastiku - naszym zdaniem jedzenie ze szklanego opakowania pachnie i smakuje lepiej. Również 85 proc. Amerykanów zgadza się, że żywność i napoje ze szklanych opakowań smakują lepiej.

Szkło uważamy za najzdrowszy materiał. Wyniki badania przeprowadzonego na zlecenie Europejskiej Federacji Opakowań Szklanych dowodzą, że aż 90 proc. konsumentów poleciłoby rodzinie lub znajomym szklane butelki.

Szklane opakowanie może być przedmiotem wielokrotnego użytku. Nie bez znaczenia jest ekologiczny aspekt tematu. To surowiec, który można bez problemu powtórnie przetworzyć. Wybierając takie opakowanie, przyczyniamy się do ochrony środowiska, bo szklane wyroby w stu procentach mogą zostać poddane powtórnej przeróbce. Ponieważ szkło produkuje się z piasku, wapienia i sody amoniakalnej, nadaje się do ciągłego recyklingu. "Jeśli dbasz o zdrowie, jeśli dbasz o środowisko naturalne, szkło jest najlepszym wyborem" - twierdzi Céline Cousteau, autorka filmów dokumentalnych promująca ochronę oceanów.

Warto wiedzieć, że szkło to jedyny materiał opakowaniowy ogólnie uznany za bezpieczny przez Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków. W 2011 roku Komisja Europejska zaleciła rodzicom stosowanie wyłącznie szklanych butelek dla niemowląt.

Takich właściwości nie mają opakowania z tworzyw sztucznych. Popularne plastiki odznaczają się dużą przenikalnością, co często powoduje zmianę zapachu czy smaku produktu. Jednak zaletami tworzyw polimerowych są przede wszystkim: odporność na korozję, wytrzymałość oraz łatwość przetwórstwa (niskie koszty wykonywania dużych serii gotowych wyrobów w porównaniu do innych grup materiałów). Ta ostatnia cecha zadecydowała o wielkim rozwoju przemysłu tworzyw polimerowych w XX wieku i o ich obecnej wielkiej powszechności w życiu człowieka.

Faktem jest, że plastikowe opakowania są lekkie, wygodne w użyciu i wpływają na niższą cenę produktu. Pod tym względem w porównaniu np. z wyszczerbiającym i łatwo tłukącym się szkłem rzeczywiście są lepsze.

Niestety, amerykańscy uczeni na podstawie licznych badań doszli do wniosku, że substancje chemiczne, z których produkuje się plastikowe opakowania, mogą być groźne dla naszego zdrowia. Szczególnie niebezpieczny jest bisfenol A (BPA), chemiczny związek, z którego robi się m.in. plastikowe butelki (zwłaszcza dla dzieci), pojemniki na żywność itp. Wykłada się nim również blaszane opakowania na jedzenie i napoje. Cząsteczki bisfenolu A z opakowania przedostają się do jedzenia, zwłaszcza gdy plastik się nagrzewa.

Styczność ze związkami bisfenolu A we wczesnym wieku, nawet w niewielkich dawkach, powoduje zmiany w komórkach i tkankach, które mogą mieć długoterminowe konsekwencje. BPA m.in. sprzyja tyciu, może sprzyjać tworzeniu się torbieli i nowotworów jajnika oraz prostaty u mężczyzn, zaburza płodność, powoduje zmiany w systemie odpornościowym i problemy z metabolizmem. Bisfenol A jest szczególnie toksyczny dla kobiet w ciąży i niemowląt.

Niepokojące wyniki badań naukowych sprawiły, że Kanada uznała tę substancję za toksyczną, a ograniczenia w używaniu bisfenolu A wprowadziło też kilka innych państw. Aby mieć pewność, że produkt nie zawiera BPA, powinien być opatrzony stosownym opisem (np. "bisphenol A free" albo "nie zawiera bisfenolu A"). Jeśli natomiast opakowanie zawiera BPA, znajdziemy na nim symbol PC7 albo siódemkę wewnątrz trójkąta symbolizującego recykling.

Znacznie bezpieczniej jest jednak kupować żywność i napoje w butelkach szklanych. Warto wiedzieć, że produkty zawierające kwasy (np. pomidory) uwalniają BPA z opakowań. Lepiej zatem kupić przecier pomidorowy w słoiku.

Podczas konferencji Amerykańskiego Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Nauki uczeni zwrócili uwagę, że substancje chemiczne użyte do wyprodukowania plastikowego opakowania zwykle przenikają do żywności, a ich wpływ na zdrowie nie jest widoczny od razu - często dopiero po wielu latach. Groźny jest nie tylko bisfenol A. Szacuje się, że około tysiąc związków dopuszczonych do wytwarzania plastikowych opakowań może wpływać na przemianę materii w organizmie i przyczyniać się do otyłości. Część z nich ma także właściwości rakotwórcze.

Poza tym plastikowe opakowania trudno nazwać ekologicznymi, np. plastikowe butelki rozkładają się w środowisku przez ok. 700 lat, a aż 80 proc. z nich nigdy nie trafia do recyklingu. Większość ląduje na wysypiskach.

W przeszłości w szklanych butelkach sprzedawano zwłaszcza mleko, dziś kupujemy je głównie w kartonach, woreczkach i plastikowych butelkach. Zrezygnowano ze szkła, ponieważ mleko w nim przechowywane i zabezpieczane kapslem z folii aluminiowej dość szybko kwaśniało. Również dokładnie umycie szklanych butelek nierzadko stanowiło problem, więc mogły rozwijać się w nich bakterie i inne drobnoustroje.

Dlatego producenci znaleźli rozwiązanie - mleko zaczęli sprzedawać w folii z polietylenu. Takie opakowania nadają się recyklingu i nie szkodzą środowisku. Zdrowiu nie szkodzą także kartony - produkty w nich przechowywane (np. mleko, soki, przeciery pomidorowe, gotowe zupy) zachowują świeżość bez konieczności dodawania konserwantów, chronią produkt przed szkodliwym działaniem powietrza i światła, dzięki czemu nie tracą wartości odżywczych, a poza tym są opakowaniem ekologicznym, tanim i lekkim.

Szkło bezsprzecznie wygrywa z plastikiem, jeśli chodzi o bezpieczne przechowywanie żywności i napojów, bez względu na to czy kupujemy wodę, sok, keczup, olej, dżem, czy jakikolwiek innych produkt spożywczy. Bez obaw możemy jednak sięgać także po artykuły spożywcze sprzedawane np. w kartonach. Szczególnie że nie jesteśmy w stanie rezygnować ze wszystkich plastików. Ważne, aby opakowania z tworzyw sztucznych, w których przechowujemy jedzenie, trzymać w suchym, chłodnym i zaciemnionym miejscu, a po zużyciu od razu wyrzucić.

Warto też przed kupnem produktu zapoznać się z jego składem. Pamiętajmy, że im wcześniej dany składnik znajduje się na etykiecie, tym dany produkt zawiera go więcej. To pozwoli nam uniknąć kupna produktu np. z dużą ilością konserwantów.

Ewa Podsiadły-Natorska/mmch/kuchnia.wp.pl