Tęczowe warzywa

Kolorowa papryka nie dziwi nikogo - żółta, zielona, czerwona - do wyboru, do koloru. Właśnie dzięki różnobarwności tak chętnie używamy ją np. do sałatek. Nie tylko wspaniale smakuje, ale i pięknie wygląda. Może gdyby marchewka była równie wielobarwna, też sięgalibyśmy po nią nie tylko ze względu na smak i wartość odżywczą, ale również ze względu na tęczowy charakter, jaki mogłaby nadać daniom. Niestety powszechnie dostępna w Polsce marchewka jest pomarańczowa. Co ciekawe, nie zawsze taka była.

Zdaniem naukowców marchew pochodzi z Afganistanu. Rosnące dziko warzywo zaczęto uprawiać tam około tysiąca lat temu. Pierwotnie jadalny korzeń był koloru białego i do złudzenia przypominał (wyglądem, nie smakiem) korzeń pietruszki. Na skutek selekcji i świadomej uprawy prowadzonej przez azjatyckich rolników, na przestrzeni wieków powstało wiele odmian. Oprócz marchewki białej, była też kremowa, żółta, fioletowa, a nawet czarna. Kolorowe marchewki - białe, żółte i szkarłatne trafiły do Europy w XIV w. Jak więc doszło do tego, że dziś dostępna jest niemal wyłącznie pomarańczowa?

Marchewkę w tym kolorze zawdzięczamy Holendrom. W XVI w. holenderscy farmerzy w geście poparcia dla Williama I Orańskiego i jego walki o niepodległość Holandii, wyhodowali w wyniku krzyżówek marchewkę w narodowym kolorze tego kraju - pomarańczowym. Na skutek wielkiej popularności tego warzywa w Niderlandach, marchew uprawiano tam masowo i eksportowano niemal we wszystkie zakątki świata - stąd dominacja płomiennej marchewki nad innymi odmianami. Nie zniknęły one jednak zupełnie. Hodowcy z różnych części świata starają się przywrócić dawne odmiany warzywa. Np. w Szkocji wyhodowana została nowa odmiana białej marchewki - Creme de Lite. Warzywo pozbawione jest goryczki i podobnie jak wersja pomarańczowa, nadaje się do jedzenia na surowo lub gotowania.

Najzdrowsze podobno są marchewki szkarłatne - do kupienia np. w Wielkiej Brytanii. Zdaniem naukowców ciemna marchew chroni organizm przed wieloma chorobami m.in. niektórymi nowotworami i chorobami serca. Choć nie jest to łatwe, nawet w naszym kraju też możemy już kupić kolorowe marchewki.

Mniejsze wrażenie niż kolorowe marchewki, robią różnobarwne pomidory. Od kilku lat czerwone, pomarańczowe, żółte i zielone pomidory (szczególnie małe pomidorki koktajlowe) są powszechnie dostępne w dużych marketach. Pomidorki poza kolorem różnią się też smakiem. Jaśniejsze odmiany - żółte i pomarańczowe są słodsze od czerwonych, z kolei zielone mają bardziej cierpki, cytrusowy smak.

Rzadziej spotykane odmiany - od purpurowych przez filetowe aż po czarne, charakteryzują się smakiem porównywanym do aromatu wytrawnego wina. Ciemne odmiany - szczególnie pomidory czarne i ciemnofioletowe uważane są za najzdrowsze. Bogate są bowiem w antocyjany, związki odpowiadające za ich ciemną barwę, które są jednocześnie silnymi przeciwutleniaczami oczyszczającymi organizm z wolnych rodników. Chronią organizm przed niektórymi nowotworami, chorobami układu krążenia, cukrzycą i otyłością. Spowalniają też proces starzenia się organizmu.
Czarne pomidory, w zależności od odmiany, wyhodowane zostały na drodze modyfikacji genetycznej lub tradycyjnej hodowli. Np. izraelscy naukowcy, stworzyli odmianę Czarna Galaktyka przez skrzyżowanie pomidora z dziką czarną borówką. Dzięki pigmentowi, jaki pomidor uzyskał od borówki, jest też wyjątkowo bogaty w witaminę C. Ciemna skórka chroni ją bowiem przed działaniem promieni słonecznych, które rozkładają tę witaminę.

W Polsce najpopularniejsza jest odmiana pochodząca z Krymu - Black Krim o intensywnym, słonawym smaku. Jednak nawet te pomidory kupić jest trudno. Na sieciowych aukcjach można czasem dostać sadzonki czarnych pomidorów, z których -w doniczce lub ogrodzie - możemy wyhodować własne owoce.

Podobnie jak ciemne marchewki i pomidory, prozdrowotne właściwości mają też ciemne ziemniaki. Dokładnie fioletowe. Naukowcy sprawdzili jak działa ziemniaczana dieta na osoby otyłe i cierpiące na nadciśnienie tętnicze. Okazało się, że jedzenie 2 razy dziennie 6-8 małych gotowanych, fioletowych ziemniaków spowodowało, że po miesiącu ciśnienie tętnicze u badanych spadło średnio o 3,5 proc. (skurczowe) i 4,3 proc. (rozkurczowe). W trakcie eksperymentu zauważono też, że żaden z uczestników badania nie przybrał na wadze. Chociaż trzeba przyznać też, że wszystkie ziemniaki są bogate w potas (pierwiastek odpowiedzialny za obniżenie ciśnienia tętniczego), magnez (poprawia przemianę materii), wapń, żelazo, fosfor, kwas foliowy, a także witaminy z grupy B, wit. A i C. A skoro wszystkie odmiany ziemniaka są tak zdrowe (pod warunkiem, że jemy je gotowane lub pieczone, a nie smażone lub w formie chipsów), nie warto się ograniczać. Tylko w polskim rejestrze odmian ziemniaka jest ich ponad sto. A co z tymi, których w
naszym kraju się nie uprawia?

Poszczególnie odmiany różnią się smakiem, konsystencją miąższu, czasem gotowania i kolorem. Ziemniak (miąższ) może być biały, kremowy, żółty, a nawet czerwony, fioletowy i niebieski. W Polsce najpopularniejsze są te jasne o białym i żółtym (zawierającym karotenoidy) wnętrzu. Ciemniejsze odmiany - czerwona, fioletowa i niebieska (popularne w Irlandii) są za to bogate w antocyjany, przeciwutleniacze obecne też w ciemnych pomidorach.

AD/mmch