Tokoferol - E306
Tokoferol, to dodatek do żywności, oznaczony w technologii żywności jako E306. To popularny konserwant, który należy do przeciwutleniaczy. Naturalnie występuje w wielu roślinach i ich olejach, jako witamina E. W jakich produktach żywnościowych znajduje się tokoferol i jak działa na organizm człowieka?
Konserwanty - tajemnicze symbole E
Czytając etykiety z niepokojem spoglądamy na dodatki do żywności oznaczane symbolami E. Chociaż wokół konserwantów narosło wiele kontrowersji – w końcu w pewnym stopniu wpływają one na produkt, zmieniając bądź utrwalając jego właściwości, to z punktu widzenia technologii żywności, zastosowanie barwników, regulatorów kwasowości, ulepszaczy, przeciwutleniaczy i pozostałych dodatków, jest uzasadnione.
Zanim wyprodukowany produkt trafi do naszej lodówki, mija sporo czasu, zatem konieczna jest ochrona pożywienia przed namnażaniem się mikroorganizmów patogennych. Ponadto warto wiedzieć, że zanim dany związek zostanie dopuszczony do żywności, zostaje rzetelnie przebadany, poza tym wiele spośród 1500 konserwantów, należą do naturalnych związków, które nie szkodzą zdrowiu. Tak jest właśnie z tokoferolem, ukrytym na etykietach pod symbolem E306.
Czym jest tokoferol E306?
Tokoferol jest to koncentrat witaminy E, która rozpuszcza się w tłuszczach i ma wzór C29H50O2. Jest to jeden z najbezpieczniejszych związków dodawanych do żywności, który stanowi mieszaninę naturalnych substancji, jakie zostały uzyskane poprzez ekstrakcję warzyw oraz olejów roślinnych, które obfitują w witaminę E. Naturalnie występuje chociażby w kiełkach pszenicy, orzechach, migdałach, ziarnach słonecznika, jajach, nasionach bawełny, kukurydzy, marchwi i warzywach o zielonych liściach.
Wśród mieszaniny tokoferoli wyróżniamy:
• α-Tokoferol – E307, który jest przyswajalny przez człowieka, a otrzymywany jest na drodze syntezy w formie mieszaniny racemicznej. Uważany jest za główny składnik mieszaniny, który jest odpowiedzialny za właściwości witaminy E.
• γ-Tokoferol – E308 – kolejny składnik mieszaniny, który uważany jest za mniej znaczący nośnik właściwości witaminy E.
• δ-Tokoferol – E309, ostatni, najmniej znaczący składnik mieszaniny.
Tokoferol, a witamina E
Aby lepiej zrozumieć czym tokoferol różni się od witaminy E, warto wiedzieć, że to właśnie z tokoferoli składa się witamina E. Do tokoferoli, które włączają się w skład witaminy E, wchodzą: alfa, beta, gamma, delta, epsylon, neta, eta, theta oraz tokotrienole (alfa i inne). Te dwie grupy związków łączą cechy fizyczne i chemiczne. To właśnie tokoferole i tokotrienole tworzą witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, pochodzenia roślinnego, o wspólnym szkielecie chemicznym. Dla człowieka największe znaczenie posiada α-tokoferol. Natomiast zwierzęta nie potrafią wytwarzać witamin z tej grupy.
Są to związki odporne na wysokie temperatury, jednak niestabilne podczas mrożenia, długiego przechowywania i przebywania na powietrzu oraz ekspozycji na działanie światła słonecznego. Witamina E traci swoje biologiczne właściwości pod wpływem tlenu, nadtlenków, metali ciężkich, żelaza oraz zjełczałych tłuszczów.
Zastosowanie tokoferolu w technologii żywności
Związek E306 wykazuje działanie przeciwutleniające, stąd też w powodzenie wykorzystywany jest w celu ochrony przed jełczeniem tłuszczów – stosuje się go przede wszystkim w olejach i tłuszczach pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego z wyjątkiem oliwy z oliwek. Ponadto tokoferol wykorzystuje się w produktach zbożowych zawierających oleje np. ciastkach, biszkoptach, herbatnikach i waflach. E306 odnajdziemy również w zupach i odtłuszczonych serkach do smarowania pieczywa. Ponieważ znacznie wpływa na smak żywności, jego zastosowanie jest ograniczone.
Po co używa się przeciwutleniaczy w żywności?
Przeciwutleniacze, są to substancje, które używane są w produktach spożywczych w niewielkich, bezpiecznych dla organizmu człowieka, ilościach i stężeniach. Pełnią funkcję zabezpieczającą żywność przed niekorzystnymi zmianami, które zostały spowodowane w skutek utleniania. Dzięki czemu przeciwutleniacze przedłużają termin ważności do spożycia produktów spożywczych. Wyróżniamy przeciwutleniacze naturalne oraz syntetyczne. Tokoferol należy do najbardziej cenionych w przemyśle spożywczym, przeciwutleniaczy naturalnych.
Jak tokoferol działa na organizm człowieka?
Zgodnie z wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia, dzienne, maksymalne i bezpieczne spożycie tokoferolu wynosi 2 mg/1 kg masy ciała. E306 w około 30 proc. wchłaniany jest w jelicie cienkim. Witamina E we krwi transportowana jest przez lipoproreiny LDL i HDL, a następnie magazynowana jest w tkankach, skąd jest uruchamiana w razie zmniejszonego spożycia. Ryzyko przedawkowania istnieje tylko w przypadku nadmiernego spożycia preparatów zawierających witaminę E, wówczas może pojawić osłabienia, nudności i wymioty oraz wzdęcia. Z organizmu wydalana jest z żółcią i moczem. I chociaż witamina E w wysokim stężeniu może powodować negatywnie oddziaływać na człowieka, to zwróćmy uwagę na to, że efekty uboczne związane są z jej spożyciem jako syntetycznej witaminy, a nie jako tokoferolu, dodatku do żywności.
Zastosowanie tokoferolu w innych gałęziach spożywczych
Tokoferol odnalazł zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu. Związek ten wchodzi w skład dezodorantów, preparatów dla niemowląt i preparatów dietetycznych. W medycynie wykazuje działanie przeciwalergiczne, przeciwzakrzepowe oraz przeciwmiażdżycowe.
Kornelia Ramusiewicz