Baranek - prawdziwy symbol Wielkanocy
Symbol baranka z czerwoną chorągiewką ze złotym lub białym krzyżem towarzyszy chrześcijanom od wieków. Mówi o nim Stary i Nowy Testament, a figurka baranka w Polsce jest integralnym elementem święconki od XVII w. i do dziś ma ona przypominać biesiadnikom wielkanocnego śniadania, że Jezus umarł na krzyżu i zmartwychwstał. To dlatego baranek zajmuje honorowe miejsce na wielkanocnym stole. Kiedyś przygotowywano je samodzielnie, a dziś, niestety, większość z nas kupuje już gotowe figurki z ciasta bądź cukru. Może jednak warto wrócić do tradycji?
Ważny symbol
Dlaczego akurat to zwierzę wybrano jako symbol świąt Wielkanocnych? W wielu kulturach od tysięcy lat baranek jest zwierzęciem ofiarnym, ponieważ uznawany jest za symbol niewinności, prostoty i cierpliwości, gdyż z pokorą znosi strzyżenie i śmierć, często ofiarną. Dawniej odgrywał rolę mediatora pomiędzy światem ludzkim i boskim. Baranki i jagnięta składano w ofierze - Fenicjanie, Rzymianie i Grecy składali je w ofierze swoim bóstwom, by przywołać siły witalne, gdyż baranek jest także symbolem płodności.
Żydzi także ofiarowywali Jahwe baranki i jagnięta, jako codzienną ofiarę, która była dopełnieniem modlitw, zwłaszcza w dni świąteczne i szabat. Szczególne znaczenie posiadał baranek paschalny upamiętniający kres niewoli egipskiej. Według bożego nakazu mięso paschalnego baranka Żydzi mieli spożyć w podróżnym stroju, w pośpiechu i na stojąco, w noc rozpoczęcia wędrówki do Ziemi Obiecanej. Krew baranka na drzwiach żydowskich domostw miała chronić ich mieszkańców przed Aniołem Śmierci. Ten rytuał jest do dziś najważniejszym elementem corocznych obchodów Paschy, które upamiętniają to starotestamentowe wydarzenie.
Chrześcijański symbol świąt
Dla chrześcijan baranek jest symbolem najważniejszych świąt w kalendarzu liturgicznym – Wielkanocy, która upamiętnia mękę, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa. Jest on także atrybutem świętych – św. Jana Chrzciciela, św. Franciszka z Asyżu i św. Agnieszki – to właśnie w dniu tej świętej, czyli 21 stycznia, co roku w rzymskiej bazylice jej imienia święcone są dwa baranki, a następnie składane w ofierze papieżowi. To z ich wełny tkane są potem papieskie pasy liturgiczne.
Figurka z ciasta, cukru, złota
Figurka baranka, który stoi lub leży, a kopytkiem podtrzymuje czerwoną chorągiewkę, była święcona w Wielką Sobotę wraz z pokarmami już w XVII w. Baranki przygotowywano gównie z produktów spożywczych: z masła, a także wędzonego sera i ciasta. Najczęściej spotykanymi były te pieczone. Kiedy były już gotowe, posypywano je cukrem lub polewano lukrem. Pyszczki i oczy gospodynie robiły ze smażonych w cukrze jagód, a na wsi z owoców jałowca. Wieloletnią tradycję mają także baranki z cukru, piernika i masy marcepanowej. Natomiast stoły bogatszych mieszczan i arystokracji zdobiły fajansowe i porcelanowe baranki, a czasem i srebrne lub złote, ozdabiane szlachetnymi kamieniami.
Element polskiej tradycji
W polskim koszyczku ze święconką baranek zawitał dopiero w XVII wieku. Agnuszki, bo tak je nazwano, najczęściej przygotowywano z ciasta, na wsiach robiono je z cukru i masła, a w mieszczańskich domach królowały te z marcepanu.
Podczas przygotowywania wielkanocnego śniadania, figurkę baranka stawiano na odwróconym do góry dnem talerzyku lub doniczce, na których wcześniej siano rzeżuchę lub owies. Poświęcone figurki baranków zazwyczaj przechowywano do następnych świąt Wielkanocnych, a w Wielką Sobotę gospodynie paliły je w piecach, w których przygotowywały świąteczne ciasta. Ten rytuał miał zapewnić im udane wypieki przez cały rok.
Fotolia Baranek z ciasta
Najczęściej do koszyczka ze święconką wkładamy baranka cukrowego – łatwo go kupić, kosztuje grosze i zajmuje mało miejsca w koszyczku. A może w tym roku warto upiec samodzielnie baranka z ciasta? To wcale nie takie trudne. Jedyne, czego potrzebujesz, to specjalna forma, przed świętami do kupienia w każdym supermarkecie i kilka składników, które na pewno znajdziesz w kuchennych szafkach.
Składniki:
- 130 g masła,
- 3/4 szklanki cukru do wypieków,
- 3 jaja,
- 5-6 łyżek śmietany 12 proc.,
- szklanka mąki pszennej,
- 1/4 szklanki mąki ziemniaczanej,
- łyżeczka proszku do pieczenia,
- skórka starta z dużej cytryny,
- 2 łyżki soku z cytryny.
Powyższe składniki powinny być przechowywane przez kilka godzin w temperaturze pokojowej i wystarczą na baranka pieczonego w litrowej formie.
Przygotowanie:
Mąkę pszenną i ziemniaczaną oraz proszek do pieczenia wsyp do miseczki, wymieszaj i przesiej. Rozpuść masło i odstaw je do ostygnięcia. Kiedy nie jest już gorące, przelej je do dużej miski, dodaj cukier, jajka, kwaśną śmietanę, otartą skórkę cytrynową i sok z cytryny – wszystko wymieszaj. Teraz dodaj przesiane wcześniej składniki i ponownie wymieszaj. Formę posmaruj masłem, oprósz mąką i wlej do niej ciasto. Teraz wstaw ją do nagrzanego do 160 st. piekarnika i piecz przez 35-40 min. Po tym czasie wyjmij ciasto z piekarnika, poczekaj, aż przestygnie i ostrożnie wyciągnij je z formy. Kiedy baranek ostygł już całkowicie, odetnij wyrośniętą górę, by baranek mógł stać stabilnie, a przed podaniem oprósz go cukrem pudrem. Smacznego jajka i baranka!