Najstarsza winiarnia świata. Bartek Kieżun odwiedził miejsce, gdzie powstało pierwsze wino

Areni, niewielka wioska w południowej Armenii, przez długie lata była jedynie przystankiem w drodze do wspaniałego monastyru Norawank. Ten wybitny przykład ormiańskiej architektury sakralnej przyciągał turystów, którzy po drodze kupowali wino ze szczepu nazywającego się tak jak wieś, czyli właśnie areni. I nic by się pewnie nie zmieniło, gdyby nie badania archeologiczne, które przeprowadzał w okolicy zespół pod szefostwem Borisa Gasparyana.

Wapienne skały dookoła wioski Areni pełne są jaskiń. To w nich odnaleziono kawałki glinianych naczyń i skórzany but, którego wiek specjaliści ocenili na ponad pięć tysięcy lat. Kolejne prace doprowadziły do odkrycia, które zelektryzowało winiarski świat.

W jednej z komór odnaleziono gliniane amfory, prasy do wyciskania winogronowego soku oraz naczynia fermentacyjne. Archeolodzy odnaleźli także winogronowe pestki. Po analizie okryto, że pochodzą ze szczepu areni po dziś dzień uprawianego w Armenii. W jaskiniach okryto także kilka szkieletów. Ocenia się, że najstarsze artefakty pochodzą sprzed 6000 tysięcy lat.

Wszystko to doprowadziło do wysunięcia kilku hipotez. Przede wszystkim odnaleziona, kompletna w zasadzie winiarnia jest najstarszą na świecie, a czas jej powstania ocenia się na cztery tysiące lat przed naszą erą. Pierwsze wino, jak podkreślają archeolodzy, było atrybutem religijnym i było związane z obrzędami pogrzebowymi.

Być może czerwony kolor wina przywodził na myśl życiodajną krew. Inną istotną kwestią, którą podkreśla archeolog Boris Gasparyan, jest fakt, że wino produkowano z dziko rosnących gron.

- W okolicznych wąwozach winorośl pnie się po drzewach i ścianach po dziś dzień i to z tak rosnących owoców robiono wino, mamy zatem dowód na to, że wino produkowano przed udomowieniem winorośli - tłumaczy archeolog.

- Wznowiliśmy produkcję takich win - mówi Borys, otwierając butelkę. - Już niedługo turyści odwiedzający to miejsce będą mogli je kupić. Wiem, że jedziecie teraz do Norawank, po drodze na pewno zauważycie dziko rosnące krzewy winorośli. To z nich zrobiliśmy to wino - wskazuje na butelkę i dodaje: - Choć bardzo trudno zbiera się dojrzałe owoce. Smak wina z dzikiej winorośli niewiele różni się od win powstającym na bazie areni w winiarniach w okolicy. Zaskakuje zaś wysoka cena, bo butelka ma kosztować około 100 euro.

Chwilę później znów jestem w drodze. Kierujemy się do monastyru Norawank. Po drodze mijamy krzewy winorośli pnące się po skałach wąwozu i po rosnących z rzadka drzewach. Po dłużej chwili dojeżdżamy do celu. Klasztor Noravank został założony w 1105 przez biskupa Hovhannesa. W XIII–XIV wieku klasztor stał się rezydencją biskupów Syunik, a tym samym ważnym ośrodkiem religijnym, a później kulturalnym Armenii, ściśle związanym z wieloma lokalnymi ośrodkami nauki, zwłaszcza ze słynnym uniwersytetem i biblioteką Gladzoru.

Armeńskie klasztory były bowiem nie tylko miejscami odosobnienia dla mnichów, ale także szkołami, w których kształcono przyszłych rzeźbiarzy, iluminatorów manuskryptów. Kształcono nich także z zakresu astronomii i filozofii. Dzięki temu unikatowy język i pismo Ormian mogło się rozwijać wbrew politycznym trudnościom.

Pozostałe do dziś kaplica i kościół zachwycają są wspaniale zdobione. Zachwyca zwłaszcza kościół pod wezwaniem Matki Boskiej będący dziełem najwybitniejszego artysty średniowiecznej Armenii mistrza Momika. Drzwi obramowane są szerokimi prostokątnymi plecionkami, z gzymsami w górnej części, z kolumnami, zaokrągleniami i pasami o różnych, najczęściej geometrycznych, delikatnych i misternych wzorach. Uważne oko zauważy przedstawienia gołębi i syren z kobiecymi głowami w koronach.

Niewielka Armenia nie jest najbardziej popularnym kierunkiem turystycznym, a szkoda, bo to miejsce wyjątkowe. I to nie tylko dlatego, że tam wyprodukowano pierwsze wino.