Wszyscy myślą, że jest świetna na stawy, skórę i paznokcie. Oto, jak naprawdę działa na organizm

Żelatyna od lat kojarzy się głównie z deserami, galaretkami i domową kuchnią, ale coraz częściej pojawia się w kontekście zdrowia skóry, stawów i włosów. Na etykietach i w poradnikach żywieniowych bywa określana naturalnym źródłem kolagenu, które rzekomo może zastąpić drogie suplementy. Brzmi obiecująco, tym bardziej że jest tania i łatwo dostępna. Ale czy naprawdę dostarcza organizmowi tego, czego potrzebuje do odbudowy kolagenu, czy to jedynie uproszczony skrót myślowy, który ma niewiele wspólnego z rzeczywistością?

Żelatyna to produkt pochodzenia zwierzęcego, który powstaje w wyniku długotrwałego gotowania tkanek łącznych, głównie skór, kości i ścięgien. Podczas tego procesu zawarty w nich kolagen ulega częściowemu rozpadowi na mniejsze cząsteczki, dzięki czemu gotowa żelatyna ma zdolność do żelowania i zagęszczania potraw.

W temperaturze pokojowej ma postać przezroczystego, bezwonnego proszku lub cienkich listków, które po dodaniu do ciepłej wody i schłodzeniu tworzą charakterystyczną, elastyczną konsystencję. To właśnie ta struktura powoduje, że chętnie wykorzystywana jest w kuchni, ale również w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym. Choć pochodzi z kolagenu, nie jest jego pełnowartościowym odpowiednikiem. Aby wiedzieć, jak żelatyna wpływa na ciało, warto najpierw zrozumieć, czym różni się od kolagenu.

Kolagen to białko o bardzo złożonej budowie, znajdujące się w skórze, kościach i tkance łącznej. Dopóki nie zostanie rozbite na mniejsze części, organizm nie potrafi go dobrze przyswoić. Krótko mówiąc, kolagen w swojej naturalnej postaci jest zbyt duży, by mógł przeniknąć przez ściany jelit i zostać wykorzystany w procesach naprawczych.

W czasie gotowania kolagen częściowo się rozkłada. Pod wpływem ciepła jego długie włókna rozpadają się na krótsze łańcuchy aminokwasów. W ten sposób powstaje żelatyna, która jest łatwiejsza do przyswojenia, lecz mniej skuteczna niż kolagen w suplementach. Dzieje się tak, ponieważ żelatyna ma nadal stosunkowo duże cząsteczki, więc tylko część z nich organizm potrafi przyswoić. Suplementy za to zawierają drobniejsze cząsteczki, które organizm może lepiej wykorzystać do odbudowy skóry, stawów czy włosów.

Żelatyna to mieszanina białek, która zawiera głównie aminokwasy wchodzące w skład kolagenu, takie jak glicyna, prolina i hydroksyprolina. Dlatego też właśnie te związki są niezbędne do prawidłowej produkcji kolagenu w organizmie. Żelatyna nie zawiera niestety wszystkich niezbędnych aminokwasów, dlatego nie jest białkiem pełnowartościowym. Może jednak wspierać regenerację tkanek, jeśli pojawia się w diecie razem z innymi składnikami potrzebnymi do odbudowy kolagenu. Jej obecność w codziennym menu dostarcza organizmowi "zaprawę", która w odpowiednich warunkach może zostać wykorzystane do odbudowy kolagenu w skórze, stawach i ścięgnach. Wpływ żelatyny zależy jednak od wielu czynników, między innymi od poziomu witaminy C, która uczestniczy w syntezie kolagenu oraz od ogólnego stanu zdrowia. Sama żelatyna nie odbuduje tkanek, ale może być jednym z elementów wspierających ten proces.

Uwzględnienie żelatyny w diecie może wspierać produkcję kolagenu, ale nie daje gwarancji widocznych efektów. Jej działanie zależy od wielu czynników, między innymi od podaży witaminy C, ogólnej jakości diety oraz indywidualnych potrzeb organizmu. Samo spożywanie żelatyny, bez odpowiedniego wsparcia ze strony innych składników odżywczych, zwykle nie wystarcza, by zauważyć poprawę stanu skóry lub zmniejszenie dolegliwości stawowych.

W badaniach lepsze efekty obserwuje się przy stosowaniu hydrolizowanych peptydów kolagenowych, które mają mniejsze cząsteczki i łatwiej się wchłaniają. Żelatyna może być pomocna, ale nie zastąpi dobrze zbilansowanej diety ani skutecznych form kolagenu stosowanych w suplementach.

Choć żelatyna i suplementy kolagenowe pochodzą z tych samych źródeł, różnią się stopniem przetworzenia i wchłanialnością. Suplementy zawierają kolagen w formie hydrolizowanej, czyli rozbitej na bardzo małe cząsteczki. Są to tzw. peptydy kolagenowe, które organizm może szybciej i skuteczniej przyswoić. Żelatyna ma większe fragmenty białek, które trawią się wolniej i nie zawsze docierają do tkanek w takiej formie, jakiej organizm potrzebuje do odbudowy kolagenu.

Różnice dotyczą też dawek. Suplementy są standaryzowane i zawierają konkretną ilość aktywnych składników, podczas gdy w produktach spożywczych trudno ocenić, ile kolagenowych związków rzeczywiście trafia do organizmu. Dlatego choć żelatyna może mieć pewne korzyści, nie dorównuje skutecznością specjalistycznym preparatom o udowodnionej biodostępności.

Najprostszymi sposobami na uwzględnienie żelatyny w diecie są domowe galaretki owocowe, wytrawne galarety z mięsem oraz naturalne buliony gotowane na kościach i chrząstkach. To właśnie w takich daniach można połączyć żelatynę z innymi składnikami, które wspólnie wzmacniają odbudowę kolagenu. Dotyczy to np. warzyw dostarczających witaminę C. Żelatynę w proszku można dodawać również do koktajli, owsianek lub deserów. Warto pamiętać, że działanie będzie miało sens tylko wtedy, gdy w diecie nie zabraknie też białka, cynku, miedzi i przeciwutleniaczy. Sama żelatyna to tylko jeden z instrumentów, który tworzy całą orkiestrę.