Chłodnik litewski - w czym tkwi jego sekret?
Chłodnik litewski, inaczej chłodziec, to jedna z wiosenno-letnich zup, która od lat gości na polskich stołach. Jest prosta w przygotowaniu, niezwykle orzeźwiająca i pyszna. Pisał o niej już sam Adam Mickiewicz w "Panu Tadeuszu": "Mężczyznom dano wódkę. Wtenczas wszyscy siedli i chłodziec litewski milcząc żwawo jedli". Za jego smak odpowiada przede wszystkim liście botwinki wraz z młodymi buraczkami, a także dobry nabiał. Oto co warto wiedzieć o tej potrawie, dlaczego warto ją jeść i jak ją przygotować, aby wyszła idealnie.
Chłodziec w polskiej kuchni
Chłodnik litewski, inaczej chłodziec, to jedna z wiosenno-letnich zup, która od lat gości na polskich stołach. Jest prosta w przygotowaniu, niezwykle orzeźwiająca i pyszna. Pisał o niej już sam Adam Mickiewicz w "Panu Tadeuszu": "Mężczyznom dano wódkę. Wtenczas wszyscy siedli i chłodziec litewski milcząc żwawo jedli". Za jego smak odpowiada przede wszystkim liście botwinki wraz z młodymi buraczkami, a także dobry nabiał. Oto co warto wiedzieć o tej potrawie, dlaczego warto ją jeść i jak ją przygotować, aby wyszła idealnie.
Świeża, smaczna i tradycyjna zupa
Już na sam widok miski pełnej różowego płynu z widocznymi kawałkami świeżych warzyw i przyprawami może pociec ślinka. Nic dziwnego, że w sezonie to często gotowana zupa, a Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi umieściła ją na liście potraw tradycyjnych. Jej nazwa to wynik politycznych działań jeszcze za czasów dynastii Jagiellońskiej. Kuchnia staropolska i litewska mieszały się i stąd niektóre dania zyskują przydomek "po litewsku". Orzeźwiającą, idealną na upały zupę wspominał też Oskar Kolber "chłodnik, robiący się zwykle z drobno pokrajanych buraków (...) i kawałków wrzuconego do zupy lodu", który w dodatku miał "swą wziętość nie tylko pod włościańską, ale i pod szlachecką strzechą". Przepisy na chłodnik po litewsku znajdziemy m.in. w "Kucharce Litewskiej" Wincentyny Zawadzkiej, "Poradniku Gospodyni Wiejskiej" z 1954 roku i książce "Sekret kucharski, czyli co jadano w
Soplicowie" Hanny Szymanderskiej.
Po pierwsze: botwina
Botwina to młode liście i korzenie buraka ćwikłowego. Jest niskokaloryczna - w 100 g świeżych liści znajdziemy tylko 19 kcal, a po ugotowaniu dostarczymy organizmowi 27 kcal. Prozdrowotne właściwości tego warzywa doceniano już w Babilonie. Warto obalić mit dotyczący trawienia surowych buraków - osoby o prawidłowym metabolizmie nie powinny mieć problemów żołądkowych po jej konsumpcji. Botwina to doskonałe źródło witaminy C oraz B1, a także wapnia, magnezu i sodu. Zawiera też sporo błonnika, który usprawnia pracę układu pokarmowego. Botwinka pasuje nie tylko do chłodnika, ale także do sałatek - surowa pomoże w utrzymaniu wagi, a dzięki zawartości pektyn obniży poziom cholesterolu.
Po drugie: zsiadłe mleko lub kwaśna śmietana
Zalety tego produktu odkryły już nasze prababcie. Mleko zsiadłe, choć nazywane też bywa skwaśniałym, nie jest produktem zepsutym. Wprost przeciwnie. Znajdujące się w nim kultury bakterii mają dobroczynny wpływ na nasz organizm. Napój ten dziś powoli wraca do łask i słusznie, bo to skarbnica cennych składników. Zawiera m.in. witaminę B12 niezbędną do produkcji czerwonych krwinek, witaminę A, dzięki której nasza skóra zachowuje młody wygląd oraz regulujący gospodarkę wodną i ciśnienie krwi potas.
Alternatywnie: kefir, jogurt lub maślanka
Po trzecie: dodatki
W ramach dodatków większość polskich gospodyń wybiera zielone ogórki, gotowane na twardo jaja. Niegdyś do chłodnika dodawano także szyjki rakowe lub inne mięso, co według znawców sztuki kulinarnej w znaczny sposób podnosi jego walory smakowe. Niektórzy chłodnik litewski serwują z ugotowanymi ziemniakami. Dla zaostrzenia smaku można dodać również pęczek świeżej rzodkiewki lub modne ostatnio kiełki. Jedno jest pewne: zupa musi być spożywana na zimno.
Jak zrobić chłodnik litewski
Składniki: pęczek boćwiny (z młodymi buraczkami), 2 gruntowe ogórki lub 1 szklarniowy, 1/2 pęczka posiekanego koperku, 2-3 łyżki posiekanego szczypiorku, 1 ząbek czosnku, 2-3 jajka ugotowane na twardo, 1/2 szklanki kwaśnej śmietany, 400 ml kefiru lub zsiadłego mleka. Przygotowanie: boćwinę wraz z buraczkami pokroić, włożyć do garnka i zalać wodą , aby zakryła warzywa i ugotować na średnim ogniu. Gotowe warzywa przestudzić, a następnie dodać kefir oraz śmietanę. Czosnek rozgnieść i wraz ze szczypiorkiem, koperkiem i pokrojonym drobno ogórkiem dodać do chłodnika. Na koniec doprawić do smaku solą i pieprzem. Chłodnik litewski przed podaniem warto wstawić na godzinę do lodówki. Podawać z połówkami ugotowanego na twardo jajka.
Magdalena Pomorska/WP Kuchnia
