Zapomniana faramuszka. Przed laty gościła na polskich stołach

W różnych regionach Polski nazywa się ją inaczej: faramuszką, biermuszką albo gramatką, a w recepturach potrawy pojawiają się trochę inne dodatki. Jednak każdą z tych wersji łączy wspólny mianownik, czyli jasne piwo, z którego – jak się okazuje – można przyrządzić bardzo ciekawą zupę.

Zupa piwnaZupa piwna
Źródło zdjęć: © Adobe Stock | africa-studio.com (Olga Yastremska and Leonid Yastremskiy)
Katarzyna Gileta
4

Już w XVII wieku Gaspard de Tende, dworzanin króla Jana Kazimierza, opisywał w "Relation historique de la Pologne" dziwne zwyczaje panujące nad Wisłą. Francuza dziwił m.in. fakt, że jada się tu zupełnie inne śniadania niż w Paryżu czy Marsylii. "Mężczyźni, a także kobiety wypijają rano ciepłą polewkę piwną z imbirem, wbijając do niej żółtka z cukrem" – wspominał de Tende.

Także dzisiaj spożywanie piwa o poranku może wydawać się trochę dziwne, jednak należy pamiętać, że staropolski trunek charakteryzował się niską zawartością alkoholu, często nie przekraczającą 1 proc. Dostarczał za to sporo cennych składników odżywczych.

Nic więc dziwnego, że z piwa chętnie przyrządzano pożywną polewkę, zwaną gramatką, faramuszką czy biermuszką, z dodatkiem np. masła, kminku i czerstwego chleba. Z czasem zaczęto dodawać do niej także twaróg. "Ano w kominie gore, ano potraweczek nadobnych nagotowano, ano grzaneczki w czaszy a rozkosznym piwie miasto karasków pływają" – zachwycał się Mikołaj Rej w "Żywocie człowieka poczciwego".

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Tradycyjna polska zupa. Przepis na szybką i pyszną jaglankę

Potrawę faktycznie często serwowano na śniadanie, co uwiecznił na kartach "Pana Tadeusza" Adam Mickiewicz. "Panie starsze już wcześniej wstawszy piły kawę, / Teraz drugą dla siebie zrobiły potrawę / Z gorącego, śmietaną bielonego piwa, / W którym twaróg gruzłami posiekany pływa" – pisał narodowy wieszcz.

Zupa piwna cieszyła się dużą popularnością, o czym świadczą liczne przepisy na ten specjał zamieszczane w dawnych książkach kucharskich. Do jej przyrządzania zachęcała choćby Lucyna Ćwierczakiewiczowa w kultowej publikacji "365 obiadów za pięć złotych".

Słynna XIX-wieczna autorka prezentowała dwa przepisy na gramatkę, podstawowy ("Wstawić kwartę piwa dobrego zwyczajnego, wsypać dobrą garść chleba starego utartego na tarce, trochę cynamonu i goździków, rodzenków kto lubi to i imbieru, włożyć kawałek młodego masła, zagotować razem i wylać w wazę") oraz z dodatkiem śmietany ("Zagotować w rondlu dobrego zwyczajnego piwa kwartę jedną; osobno rozbić w garnku dobrą kwaterkę śmietany kwaśnéj, z czterema żółtkami i łyżką miałkiego cukru; gdy się piwo zagotuje, lać je powoli ciągle mięszając w garnek gdzie jest śmietana z żółtkami; wstawić na ogień, żeby się tylko rozgrzało i wylać w wazę, gdzie jest przygotowany chleb krajany w kostkę, twaróg dobry także pokrajany i parę łyżek cukru z cynamonem").

Z czasem polewka piwna stała się też potrawą wigilijną, do dziś pojawia się zresztą na świątecznych stołach w niektórych polskich domach. Jak ją przyrządzić?

Piwo – wartości odżywcze

Bazą zupy jest oczywiście jasne piwo, zdaniem znawców najlepiej niepasteryzowane i nieklarowane. To produkt, który, oczywiście spożywany w rozsądnych ilościach, może mieć pozytywny wpływ na zdrowie. Kryje bowiem sporo wartościowych składników odżywczych, m.in. fosforu, magnezu, wapnia czy potasu. W porównaniu do wina, w chmielowym napoju znajdziemy znacznie więcej witamin z grupy B, niezbędnych do prawidłowej pracy układu nerwowego i regulujących procesy przemiany materii.

Piwo stanowi bardzo bogate źródło krzemu, czyli mikroelementu biorącego udział w procesach kostnienia oraz produkcji kolagenu, wzmacniającego też włosy i paznokcie. W czasie produkcji napoju powstaje jego uwodniona forma – kwas krzemowy, znacznie lepiej wchłaniana przez organizm. To sprawia, że umiarkowane dawki piwa mogą zmniejszać ryzyko osteoporozy – choroby objawiającej się osłabieniem kości i prowadzącej do ich wzmożonej łamliwości.

Naukowcy z Uniwersytetu w Goeteborgu wykazali, że okazjonalne picie piwa pomaga uchronić się przed zawałem mięśnia sercowego.

Przepis na faramuszkę

Faramuszka występuje w różnych wersjach. Według najbardziej klasycznego przepisu jasne piwo (2 litry) przelewamy do garnka, dodajemy pozbawiony skórki i pokrojony w kostkę chleb żytni, może być lekko czerstwy (15 dag), doprowadzamy do wrzenia, po czym dokładamy pozostałe składniki: masło (łyżka), kminek (pół łyżeczki), cukier lub miód, np. gryczany (5-6 łyżek) oraz sól (szczyptę). Gotujemy kilka minut, następnie przecieramy przez sito, dolewamy wrzątek (litr), mieszamy i odstawiamy w ciepłe miejsce na 10 minut. Zupę podajemy tradycyjnie, z pokruszonym twarogiem albo grzankami.

Możemy też przygotować polewkę piwną ze śmietaną. Piwo (2 litry) zagotowujemy z cukrem (5 łyżek), laską cynamonu, goździkami (4-5) oraz skórką świeżo startą z cytryny. Żółtka (4) mieszamy ze śmietaną kremówką (200 ml), hartujemy kilkoma łyżkami gorącej zupy, po czym dolewamy powoli do reszty polewki, zdjętej z palnika, cały czas mieszając. Doprawiamy szczyptą soli, podajemy z twarogiem.

Źródło artykułu:

Wybrane dla Ciebie

W Polsce wciąż niedoceniany. Zbija cukier, opóźnia starzenie i działa antynowotworowo
W Polsce wciąż niedoceniany. Zbija cukier, opóźnia starzenie i działa antynowotworowo
Wybierz zamiast bułki tartej. Mielone będą chrupiące jak marzenie
Wybierz zamiast bułki tartej. Mielone będą chrupiące jak marzenie
Używasz zamiast cukru? Może podwyższać ryzyko zawału serca i udaru mózgu
Używasz zamiast cukru? Może podwyższać ryzyko zawału serca i udaru mózgu
W tym miejscu w kuchni jest więcej bakterii niż w muszli klozetowej. Jak sobie z nimi radzić?
W tym miejscu w kuchni jest więcej bakterii niż w muszli klozetowej. Jak sobie z nimi radzić?
Biorę z kuchni i używam na grządki. Chwasty obumierają i długo nie odrastają, a warzywa są zdrowe
Biorę z kuchni i używam na grządki. Chwasty obumierają i długo nie odrastają, a warzywa są zdrowe
W PRL-u wszyscy się zajadali, a dziś unikamy. Dietetyk podkreśla, że to najzdrowsze dania
W PRL-u wszyscy się zajadali, a dziś unikamy. Dietetyk podkreśla, że to najzdrowsze dania
Dodaję do kawy łyżeczkę ciemnego proszku. Koncentracja poprawia się, a energia wskakuje poziom wyżej
Dodaję do kawy łyżeczkę ciemnego proszku. Koncentracja poprawia się, a energia wskakuje poziom wyżej
Doskonale regeneruje wątrobę i obniża cukier. W Polsce wciąż mało znany i nieużywany
Doskonale regeneruje wątrobę i obniża cukier. W Polsce wciąż mało znany i nieużywany
Dolewaj do sałatek i twarogu. Ulży wątrobie, a stawy nie będą bolały
Dolewaj do sałatek i twarogu. Ulży wątrobie, a stawy nie będą bolały
Po te krokiety ustawia się kolejka. Tak pyszne, że nawet teściowa prosi o dokładkę
Po te krokiety ustawia się kolejka. Tak pyszne, że nawet teściowa prosi o dokładkę
Te tanie ryby są zdrowe. Eksperci tłumaczą, dlaczego warto włączyć je do diety
Te tanie ryby są zdrowe. Eksperci tłumaczą, dlaczego warto włączyć je do diety
Jesz młode ziemniaki? Oto jak faktycznie działają na twój organizm
Jesz młode ziemniaki? Oto jak faktycznie działają na twój organizm