Zapomniana faramuszka. Przed laty gościła na polskich stołach

W różnych regionach Polski nazywa się ją inaczej: faramuszką, biermuszką albo gramatką, a w recepturach potrawy pojawiają się trochę inne dodatki. Jednak każdą z tych wersji łączy wspólny mianownik, czyli jasne piwo, z którego – jak się okazuje – można przyrządzić bardzo ciekawą zupę.

Zupa piwnaZupa piwna
Źródło zdjęć: © Adobe Stock | africa-studio.com (Olga Yastremska and Leonid Yastremskiy)
Katarzyna Gileta

Już w XVII wieku Gaspard de Tende, dworzanin króla Jana Kazimierza, opisywał w "Relation historique de la Pologne" dziwne zwyczaje panujące nad Wisłą. Francuza dziwił m.in. fakt, że jada się tu zupełnie inne śniadania niż w Paryżu czy Marsylii. "Mężczyźni, a także kobiety wypijają rano ciepłą polewkę piwną z imbirem, wbijając do niej żółtka z cukrem" – wspominał de Tende.

Także dzisiaj spożywanie piwa o poranku może wydawać się trochę dziwne, jednak należy pamiętać, że staropolski trunek charakteryzował się niską zawartością alkoholu, często nie przekraczającą 1 proc. Dostarczał za to sporo cennych składników odżywczych.

Nic więc dziwnego, że z piwa chętnie przyrządzano pożywną polewkę, zwaną gramatką, faramuszką czy biermuszką, z dodatkiem np. masła, kminku i czerstwego chleba. Z czasem zaczęto dodawać do niej także twaróg. "Ano w kominie gore, ano potraweczek nadobnych nagotowano, ano grzaneczki w czaszy a rozkosznym piwie miasto karasków pływają" – zachwycał się Mikołaj Rej w "Żywocie człowieka poczciwego".

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Tradycyjna polska zupa. Przepis na szybką i pyszną jaglankę

Potrawę faktycznie często serwowano na śniadanie, co uwiecznił na kartach "Pana Tadeusza" Adam Mickiewicz. "Panie starsze już wcześniej wstawszy piły kawę, / Teraz drugą dla siebie zrobiły potrawę / Z gorącego, śmietaną bielonego piwa, / W którym twaróg gruzłami posiekany pływa" – pisał narodowy wieszcz.

Zupa piwna cieszyła się dużą popularnością, o czym świadczą liczne przepisy na ten specjał zamieszczane w dawnych książkach kucharskich. Do jej przyrządzania zachęcała choćby Lucyna Ćwierczakiewiczowa w kultowej publikacji "365 obiadów za pięć złotych".

Słynna XIX-wieczna autorka prezentowała dwa przepisy na gramatkę, podstawowy ("Wstawić kwartę piwa dobrego zwyczajnego, wsypać dobrą garść chleba starego utartego na tarce, trochę cynamonu i goździków, rodzenków kto lubi to i imbieru, włożyć kawałek młodego masła, zagotować razem i wylać w wazę") oraz z dodatkiem śmietany ("Zagotować w rondlu dobrego zwyczajnego piwa kwartę jedną; osobno rozbić w garnku dobrą kwaterkę śmietany kwaśnéj, z czterema żółtkami i łyżką miałkiego cukru; gdy się piwo zagotuje, lać je powoli ciągle mięszając w garnek gdzie jest śmietana z żółtkami; wstawić na ogień, żeby się tylko rozgrzało i wylać w wazę, gdzie jest przygotowany chleb krajany w kostkę, twaróg dobry także pokrajany i parę łyżek cukru z cynamonem").

Z czasem polewka piwna stała się też potrawą wigilijną, do dziś pojawia się zresztą na świątecznych stołach w niektórych polskich domach. Jak ją przyrządzić?

Piwo – wartości odżywcze

Bazą zupy jest oczywiście jasne piwo, zdaniem znawców najlepiej niepasteryzowane i nieklarowane. To produkt, który, oczywiście spożywany w rozsądnych ilościach, może mieć pozytywny wpływ na zdrowie. Kryje bowiem sporo wartościowych składników odżywczych, m.in. fosforu, magnezu, wapnia czy potasu. W porównaniu do wina, w chmielowym napoju znajdziemy znacznie więcej witamin z grupy B, niezbędnych do prawidłowej pracy układu nerwowego i regulujących procesy przemiany materii.

Piwo stanowi bardzo bogate źródło krzemu, czyli mikroelementu biorącego udział w procesach kostnienia oraz produkcji kolagenu, wzmacniającego też włosy i paznokcie. W czasie produkcji napoju powstaje jego uwodniona forma – kwas krzemowy, znacznie lepiej wchłaniana przez organizm. To sprawia, że umiarkowane dawki piwa mogą zmniejszać ryzyko osteoporozy – choroby objawiającej się osłabieniem kości i prowadzącej do ich wzmożonej łamliwości.

Naukowcy z Uniwersytetu w Goeteborgu wykazali, że okazjonalne picie piwa pomaga uchronić się przed zawałem mięśnia sercowego.

Przepis na faramuszkę

Faramuszka występuje w różnych wersjach. Według najbardziej klasycznego przepisu jasne piwo (2 litry) przelewamy do garnka, dodajemy pozbawiony skórki i pokrojony w kostkę chleb żytni, może być lekko czerstwy (15 dag), doprowadzamy do wrzenia, po czym dokładamy pozostałe składniki: masło (łyżka), kminek (pół łyżeczki), cukier lub miód, np. gryczany (5-6 łyżek) oraz sól (szczyptę). Gotujemy kilka minut, następnie przecieramy przez sito, dolewamy wrzątek (litr), mieszamy i odstawiamy w ciepłe miejsce na 10 minut. Zupę podajemy tradycyjnie, z pokruszonym twarogiem albo grzankami.

Możemy też przygotować polewkę piwną ze śmietaną. Piwo (2 litry) zagotowujemy z cukrem (5 łyżek), laską cynamonu, goździkami (4-5) oraz skórką świeżo startą z cytryny. Żółtka (4) mieszamy ze śmietaną kremówką (200 ml), hartujemy kilkoma łyżkami gorącej zupy, po czym dolewamy powoli do reszty polewki, zdjętej z palnika, cały czas mieszając. Doprawiamy szczyptą soli, podajemy z twarogiem.

Źródło artykułu:

Wybrane dla Ciebie

Taką wodę piję w lecie. Cudownie oczyszcza organizm i poprawia samopoczucie
Taką wodę piję w lecie. Cudownie oczyszcza organizm i poprawia samopoczucie
Coraz chętniej te niepozorne listki dorzucamy do dań. Mało kto zastanawia się, jak wpływają na organizm
Coraz chętniej te niepozorne listki dorzucamy do dań. Mało kto zastanawia się, jak wpływają na organizm
Wielu Polaków pije takie herbaty nawet codziennie. Badania wykazały, że zawierają szkodliwe substancje
Wielu Polaków pije takie herbaty nawet codziennie. Badania wykazały, że zawierają szkodliwe substancje
To mało znana ryba. Wspiera zdrowe serce i pomoże chronić mózg
To mało znana ryba. Wspiera zdrowe serce i pomoże chronić mózg
To polski zamiennik, a my nie mamy świadomości tego skarbu. Lekko kwaśny i dobry dla żołądka
To polski zamiennik, a my nie mamy świadomości tego skarbu. Lekko kwaśny i dobry dla żołądka
Zamiast zbierać, wielu je rozdeptuje. Działa jak naturalny plaster dla serca
Zamiast zbierać, wielu je rozdeptuje. Działa jak naturalny plaster dla serca
Dodaję do wody i podlewam pomidory. Są ogromne, słodziutkie i nie chorują
Dodaję do wody i podlewam pomidory. Są ogromne, słodziutkie i nie chorują
Zjedz na śniadanie. Wieczorem zaśniesz jak niemowlak i nie wybudzisz się ani razu
Zjedz na śniadanie. Wieczorem zaśniesz jak niemowlak i nie wybudzisz się ani razu
Dodawaj do pomidorów. Będą jeszcze zdrowsze dla organizmu
Dodawaj do pomidorów. Będą jeszcze zdrowsze dla organizmu
Właśnie zacznie się sezon. Reguluje poziom cukru i chroni wątrobę
Właśnie zacznie się sezon. Reguluje poziom cukru i chroni wątrobę
Coraz częściej możemy go spotkać w sklepach. Jest jeszcze smaczniejszy niż zwykły ogórek
Coraz częściej możemy go spotkać w sklepach. Jest jeszcze smaczniejszy niż zwykły ogórek
Zrywam w parku i zalewam wodą. Taki syrop to skarb w domowej apteczce
Zrywam w parku i zalewam wodą. Taki syrop to skarb w domowej apteczce