Tradycje postnej kuchni. Dawniej i dziś

Traktowano wówczas ten postny czas jako okres zadumy, oczyszczenia z grzechów duszy i ciała. Powstrzymywanie się więc od jedzenia, picia i uciech życia traktowane było jako nakaz religijny i kulturowy. Ograniczenia nie dotyczyły tylko produktów pochodzenia zwierzęcego, ale także jedzono znacznie mniej niż zwykle.

Post w dawnej Polsce

Jednak zdarzały się odstępstwa wśród bogatych ziemian i szlachty, bo na ich dworach organizowano w czasie postu uczty, trwające często nawet kilka dni. Wydarzenia takie wymagały dyspensy proboszcza lub innego dostojnika kościoła. Uciekano się też w wyższych warstwach do pewnego fortelu, aby zapomnieć o postnych dniach, wykorzystując kunszt kulinarny kucharza. Było to w owych czasach nie lada wyzwaniem, bo podawano wykwintne dania w wersji postnej. Na przykład słoninę zastępowano chlebem, a wywar mięsny polewką, czyli postnym wywarem. Z kolei mięso często zastępowano rybami. Podawano je na kwaśno, ostro, z cebulą, z grochem.

Kuchnia ludzi z niższych warstw społecznych ograniczała się do niezbędnego minimum. Jedzono głównie potrawy na bazie mąki i zbóż, z dodatkiem dostępnych warzyw i chleb wypiekany raz w tygodniu.

Wierzono, że takie oczyszczenie przez ubogie jedzenie i rezygnację z przyjemności są dobrym ćwiczeniem dla ciała i dążeniem do przemiany duchowej.

Jak się pości współcześnie?

Dzisiaj rola postu ze względu na ogólną dostępność jedzenia i różne uwarunkowania kulturowe, nie jest już tak istotna jak dawniej. Postu przestrzegają głównie ci, którzy łączą pobożność i tradycję.

Łatwa dostępność jedzenia i powszechny brak konsekwencji nieprzestrzegania tradycji religijnej, spowodowała rozluźnienie i post traktowany jest raczej jako dieta dla zdrowia, niż nakaz religijny.

Dziś wiele osób postrzega post jedynie jako przesłanie kościoła, ale wśród osób szanujących religijną tradycję nadal wraz z zakończeniem karnawału przestrzegane są zasady powstrzymywania się od obfitych, głównie mięsnych posiłków oraz dobrowolna rezygnacja z codziennych przyjemności. Poza znaczeniem odnowy duchowej jest to także czas oczekiwania na nagrodę w postaci nastania końca postu i powrotu do korzystania z dobrego jedzenia i uczestniczenia w przyjemnościach.

Wśród osób nie wiążących postu z religijnością, post to oczyszczenie organizmu z toksyn, odpoczynek od pokarmów ciężkich, tłustych i odzwierzęcych na rzecz jedzenia warzyw, owoców, ziaren, pestek i kasz.

Polskie przepisy postne

Tatar ze śledzia

Składniki:

• 2 filety śledziowe w oleju
• 2 cebule
• 3 małe korniszony
• 2 łyżki marynowanych kaparów
• kilka marynowanych grzybów
• natka pietruszki
• 1 łyżeczka soku z cytryn
• oliwa
• plasterki cytryny
• pieprz

Przygotowanie:

1. Filety śledziowe osączyć z oleju i pokroić w drobną kostkę. Cebule posiekać, korniszony i grzyby pokroić w małą kostkę.
2. Na środku talerza ułożyć kopczyk ze śledzi, dokoła pokrojone warzywa i grzyby. Skropić całość sokiem z cytryny i oliwą, lekko posypać pieprzem.
3. Udekorować kaparami, listkami natki pietruszki i plasterkami cytryny.
4. Podawać z razowym chlebem i masłem.

Chrzanówka

Składniki:

• 2 łyżki świeżo startego chrzanu
• 5 szklanek bulionu warzywnego
• 1 szklanka śmietany
• 1 łyżka masła
• 1 łyżka mąki pszennej
• 1 łyżeczka soku z cytryny
• 0,5 łyżeczki cukru
• sól

Przygotowanie:

1. Starty chrzan wyłożyć na gęste sito, sparzyć wrzątkiem i odsączyć.
2. Masło rozgrzać, dodać chrzan i dusić na małym ogniu 2-3 min. Połączyć z bulionem i zagotować.
3. Śmietanę rozmieszać z mąką, rozprowadzić kilkoma łyżkami zupy i wlać do garnka.
4. Zagotować, przyprawić sokiem z cytryny, cukrem i solą.

Kasza z suszonymi grzybami

Składniki:

• 300 g kaszy gryczanej
• 200 g suszonych grzybów
• 2 cebule
• 500 ml bulionu warzywnego
• oliwa
• sól, pieprz
• natka pietruszki

Przygotowanie:

1. Grzyby namoczyć w wodzie przez 2 godziny, ugotować je i posiekać.
2. Kaszę ugotować w bulionie.
3. Na oliwie podsmażyć posiekaną cebulę, dodać grzyby, poddusić i wymieszać z kaszą.
4. Posypać natką pietruszki.