Rzecz o ziołach. Jak je stosować, by uzyskać najlepszy efekt?

Zioła, czyli rośliny lecznicze, zawierają substancje biologicznie czynne wpływające na metabolizm człowieka. Na świecie poznano ok. 25 tys. gatunków roślin leczniczych. W Polsce rośnie ich ok. 400, a w praktyce stosowanych jest ok. 200.

Zielarstwo jako jedna z form leczenia znane jest od wieków. Działanie ziół, oparte na doświadczeniu, chroniło przed chorobami znacznie wcześniej niż obecnie stosowane leki syntetyczne. I choć tysiące lat temu nikt nie wyobrażał sobie badań naukowych nad roślinami leczniczymi, wiedza o nich trwała wśród ludu, znajdując coraz więcej zwolenników. Przepisy przekazywane ustnie z pokolenia na pokolenie zawierały te wszystkie informacje i wskazania, które dziś potwierdza nauka. Oznacza to, że współczesny adept ziołolecznictwa korzysta garściami z tradycji i doświadczenia połączonego z niemal klinicznym podejściem do ziół. Warto zatem poświęcić chwilę, by zapoznać się z podstawowymi zasadami stosowania roślin leczniczych. Można je ująć w kilku regułach, które stanowią punkt wyjścia do szeroko pojętej fitoterapii.

Preparaty ziołowe należy stosować systematycznie i przez dłuższy okres. Leki ziołowe działają łagodnie i nie powodują w organizmie człowieka żadnych gwałtownych zaburzeń metabolicznych (wyjątek stanowią rośliny zawierające substancje toksyczne). Substancje biologicznie czynne znajdujące się w ziołach nie kumulują się w organizmie człowieka, a w sytuacji niewielkiego przedawkowania, ich szkodliwe działanie jest znikome.

Stosowanie ziół jest szczególnie zalecane przy schorzeniach przewlekłych, wieku starczego, w okresach rekonwalescencji po przebytych ciężkich chorobach oraz przy chorobach lekkich (np. przeziębieniach), które możemy leczyć samodzielnie, wspierając się konsultacją z lekarzem.

Przyjmowanie silnie działających ziół powinno być skonsultowane z lekarzem ziołolecznikiem (fitoterapeutą) lub farmaceutą, ponieważ niekontrolowane ich przyjmowanie może być niebezpieczne dla zdrowia.

Zioła należy stosować w mieszankach wieloskładnikowych, a nie pojedynczo. Występuje wtedy zjawisko synergizmu działania, tzn. substancje zawarte w różnych ziołach wykazują działanie uzupełniające się. Można powiedzieć, że zioła w mieszankach wzmacniają nawzajem siłę swego działania.

Zioła zawierają substancje aktywne, które mogą wchodzić w interakcje z innymi lekami lub hamować wchłanianie leków. Przykłady takich działań można zaobserwować nawet u tych najpopularniejszych ziół, bardzo często stosowanych:

- Babka zwyczajna hamuje wchłanianie leków i dlatego nie wolno ich przyjmować co najmniej przez godzinę po zażyciu suplementu z tej rośliny.
- Dziurawiec ma działanie antydepresyjne i przeciwlękowe (dzięki zawartości hiperycyny i pseudohiperycyny). Nie może być więc stosowany z lekami przeciwdepresyjnymi. Należy też unikać ekspozycji na promienie słoneczne i solarium, gdyż może wystąpić reakcja uczuleniowa i na skórze pojawią się plamy. Dziurawiec zmniejsza także działanie tabletek antykoncepcyjnych.
- Morszczyn pęcherzykowaty stosuje się w diecie odchudzającej, gdyż pęcznieje w żołądku, co daje uczucie sytości. Ponadto zawiera jod potrzebny do syntezy hormonów tarczycy. U niektórych osób może wywołać trądzik lub zaostrzyć jego objawy. Nie powinny go używać osoby chorujące na tarczycę lub uczulone na jod.
- Guarana stosowana jest jako środek zwiększający żywotność, podnoszący wydolność fizyczną i intelektualną, zmniejszający łaknienie oraz przeciwbiegunkowy. Głównym jego składnikiem jest guarnina (substancja identyczna z kofeiną), która przyspiesza przemianę materii. Może wywoływać również działania uboczne, takie jak: podwyższenie ciśnienia tętniczego, kołatanie serca, bezsenność, niepokój, zaparcia, oraz zmniejszać efektywność leków uspokajających i potęgować działanie leków stymulujących ośrodkowy układ nerwowy.

Uwaga! Zioła można przedawkować i uzależnić się od nich.

Leków ziołowych nie powinno popijać się mlekiem, mocną herbatą albo kawą oraz większością soków owocowych – szczególnie z grejpfrutów i innych cytrusów. Substancje zawarte w tych napojach zmieniają właściwości leków oraz blokują ich wchłanianie z przewodu pokarmowego. Nie należy także słodzić naparów i odwarów sacharozą (cukrem buraczanym), dopuszczalne jest tylko stosowanie miodu. Sacharoza ogranicza wchłanianie w jelitach substancji biologicznie czynnych, a także składników pokarmowych.

Doświadczony zielarz wie także, że przygotowując mieszanki ziołowe, staramy się używać nieparzystej liczby składników ziołowych oraz łączyć w ramach mikstury maksymalnie do 9 ziół. Pomoże to uniknąć interakcji oraz wzmocni efekt terapeutyczny. Ważne jest także, kiedy i jak zbieramy zioła, w jaki sposób je suszymy i przechowujemy. Pomimo tych wszystkich zasad, najważniejsze jest posiadanie świadomości, jak olbrzymia moc lecznicza drzemie w naturze. Jej bogactwo jest dostępne dla każdego z nas, wystarczy wyciągnąć rękę. Z pewnością wsparciem w tych działaniach będą profesjonalni zielarze i fitoterapeuci, prowadzący sklepy zielarsko-medyczne.