Borówka brusznica - dziki skarb jesieni

- Jak rozpoznać w lesie borówkę brusznicę?

- Borówka brusznica zwana również borówką czerwoną to roślina runa leśnego, jeden ze skarbów jakimi obdarowuje nas jesień. Rośnie dziko w lasach, szczególne sosnowych i świerkowych, na nizinach oraz w górach powyżej granicy lasu. Mały, niezbyt okazały krzew wysokości około 25 cm z owalnymi listkami, zielonymi przez cały rok. Pod koniec lata na krzaczkach pojawiają się jagodowe owoce – początkowo zielonobiałe, a jesienią czerwone. Zbiera się je łatwo – rosną w gronkach, więc szybko zrywamy garść. Nie są tak delikatne jak czarne jagody, są bardziej zwarte, trochę podobne do żurawiny. Zbierać można jeszcze trochę białawe owoce, ponieważ dobrze dojrzewają po zbiorach.

- Ta niepozorna roślina wykorzystywana jest przez człowieka od setek lat. Co jest w niej najcenniejsze?

- Naturalna medycyna wykorzystuje cenne składniki zarówno z liści, jak i owoców. Zielone listki borówki, które znamy z wielkanocnych dekoracji koszyczków i palm, zawierają sole mineralne, garbniki i arbutynę. Arbutyna w wodnym, zasadowym środowisku uwalnia hydrochinon – substancję odkażającą drogi moczowe. Leczniczo można pić napary z suszonych listków brusznicy (występuje również w tabletkach Urosept i mieszance Urosan). Napary działają lekko moczopędnie i odkażająco, polecane są jako środki pomocnicze w stanach zapalnych nerek i dróg moczowych, w dnie moczanowej, kamicy nerkowej.

- Można ją spożywać bezkarnie?

- Należy uważać ze stosowaniem dużych dawek wyciągów z liści brusznicy, bowiem stosowane przez dłuższy czas mogą powodować objawy zatrucia hydrochinonem i wywoływać wymioty, kurcze jelit czy stany pobudzenia, a zawarte w naparach garbniki mogą drażnić żołądek i prowadzić do zapalenia błony śluzowej żołądka. Jako ciekawostkę można dodać, że hydrochinon, dzięki silnemu działaniu utleniającym, znalazł zastosowanie jako wywoływacz klisz filmowych oraz… skuteczny środek do usuwania przebarwień skóry. Niestety, ponieważ okazało się, że może trwale niszczyć melanocyty skóry i przyczyniać się do powstania raka skóry, jego stosowanie w Europie zostało zabronione, a w USA stosuje się jedynie w niskich stężeniach – do 2 proc.

- Nie powinno to przerażać, bowiem warto jeść czerwone borówki.

- Jagody borówki brusznicy zawierają antocyjany w postaci ideiny, barwnika barwiącego jagody na czerwono oraz garbniki, kwasy organiczne, pektyny, witaminy A i C, sole mineralne, także małe ilości arbutyny. Zastosowanie owoców brusznicy w dietetyce polega przede wszystkim na wykorzystaniu ich działania poprawiającego trawienie, łagodzącego wzdęcia i lekko żółciopędnego.

- W jaki sposób najczęściej wykorzystuje się ją w kuchni?

- Tradycyjnie wykorzystywana jest do ciężkostrawnej dziczyzny w postaci niesłodkiej konfitury, galaretki oraz sosu. Najbardziej „światowy” jest tradycyjny angielski sos cumberland z dodatkiem skórki pomarańczowej i chrzanu. Cierpki smak zawdzięcza obecności garbników. Domowe przetwory z borówki są bardzo trwałe dzięki zawartości naturalnego salicylanu – kwasu benzoesowego, będącego powszechnie stosowanym konserwantem, a bogactwo pektyn uwolnionych z owoców podczas gotowania, daje doskonałą zwartą konsystencję przetworu. Niestety, w polskich lasach coraz mniej jest krzewów borówki brusznicy, ale na pociechę pojawiają się plantacje, ponieważ roślina daje się łatwo hodować, ma małe wymagania, lubi kwaśną glebę i dobrze znosi mrozy, a owocuje pięknie 2-3 razy w roku od sierpnia do października dając z jednej rośliny nawet 300 g borówek.

ml/mmch/kuchnia.wp.pl