Żurawina - zimowy przysmak
Odporny na mróz owoc, który doskonale smakuje na surowo i w wersji suszonej.
Kwiat jak żuraw
Tym soczyście czerwonym owocom niestraszny jest nawet mróz, a późną jesienią i wczesną zimą osiągają najlepszy smak oraz największe wartości odżywcze. Żurawina jest nie tylko bardzo zdrowym darem natury, ale również produktem, który warto wykorzystać w kuchni, zarówno w postaci świeżej, jak i suszonej.
Nazwę nadali roślinie europejscy osadnicy, którzy w XVII wieku pojawili się na wschodnim wybrzeżu Ameryki Północnej i zachwycili się jej charakterystycznymi kwiatami, przypominającymi sylwetkę żurawia. Czerwone owoce już znacznie wcześniej gościły w jadłospisie rdzennych mieszkańców tych ziem, czyli Indian, którzy stosowali żurawinę także do celów medycznych, m.in. leczenia ran czy łagodzenia bólu. W następnych stuleciach roślina upowszechniła się na całym świecie, także w Polsce. Rosnąca w naszym kraju odmiana żurawiny, zwana błotną (ponieważ lubi podmokłe lasy i torfowiska), ma dość małe jagody w porównaniu z północnoamerykańską kuzynką, nieprzypadkowo określaną jako wielkoowocowa. Dlatego to ten drugi gatunek zrobił prawdziwą karierę i jego owoce są zwykle oferowane w sklepach czy na targowiskach.
Jakich wartościowych składników dostarcza ten owoc i jak go podać? Oto kilka propozycji.
Właściwości zdrowotne żurawiny
Owoce żurawiny są skarbnicą witamin (A, B1, B2, C, E i P) i minerałów (potas, wapń, fosfor, żelazo). Zawierają potężną dawkę błonnika oraz kwasów organicznych (np. benzoesowego - naturalnego konserwantu, dzięki któremu zachowują świeżość nawet kilka tygodni po zerwaniu). Żurawina to także bogate źródło antocyjanów, czyli naturalnych barwników działających korzystnie na cały układ sercowo-naczyniowy, poprawiających krążenie krwi, zapewniających naczyniom włosowatym elastyczność i prawidłową przepuszczalność oraz "wymiatających" wolne rodniki, które przyspieszają procesy starzenia organizmu i stwarzają dogodne warunki do rozwoju komórek nowotworowych. Dzięki dużemu stężeniu organicznych związków chemicznych, zwanych taninami, owoce żurawiny sprawdzają się w walce z infekcjami dróg moczowych i są naturalnym antybiotykiem, niszczącym groźne bakterie, np. wywołujące wrzody Helicobacter pylori.
Żurawina - owoc na zdrowie
Żurawina powinna znaleźć się w jadłospisie osób dbających o linię, ponieważ 100 g świeżych owoców dostarcza zaledwie 26 kalorii, a suszonych - 46 kalorii (oczywiście ten parametr gwałtownie rośnie w produkcie wzbogaconym cukrem, ale o tym napiszemy w dalszej części artykułu).
Spożywając żurawinę oraz jej przetwory przyczyniamy się znormalizowania ciśnienia krwi, zapobiegania chorobom serca i wzmacniania naczyń krwionośnych. Poprawiamy też poziom "dobrego" cholesterolu HDL.
Duża zawartość błonnika sprawia, że owoce regulują procesy przemiany materii i wspomagają rozwój bakterii jelitowych, które odgrywają ważną rolę w oczyszczaniu organizmu z toksyn. Natomiast ostrożność w spożywaniu żurawiny, zawierającej także szczawiany, powinny zachować osoby cierpiące z powodu kamieni nerkowych i chorzy na osteoporozę. Należy też uważać, gdy przyjmujemy leki z działającą przeciwzakrzepowo warfaryną.
Przetwory smaczne i zdrowe
Owoce żurawiny są raczej zbyt kwaśne, by jeść je na surowo. Można jednak przygotować z nich np. pyszny sok. Ze względu na wspaniałe atuty zdrowotne powinien on gościć na naszym stole przez cały rok, dlatego warto zgromadzić zapas owoców i je zamrozić. Taka forma przechowywania nie powoduje utraty cennych właściwości żurawiny, która świetnie sprawdza się również jako składnik galaretek, sosów czy dżemów. Konfitura z żurawiny jest smakowitym dodatkiem do mięs, wędlin czy serów, zarówno pleśniowych, jak i naszego rodzimego oscypka. Należy jednak uważać na popularną suszoną żurawinę.
Uwaga na suszoną żurawinę
W sklepach czy na targowiskach często możemy kupić żurawinę suszoną, pakowaną lub sprzedawaną na wagę. To bardzo smaczna przekąska, stanowiąca świetną alternatywę dla słodyczy. Owoce można też wykorzystać w deserach i ciastach, albo wzbogacić nimi poranną porcję płatków śniadaniowych czy po prostu jogurt naturalny. Suszona żurawina dobrze komponuje się z warzywami, zwłaszcza burakami, dlatego warto uatrakcyjnić nią rozmaite surówki. Jednak przed zakupem warto poznać skład, ponieważ tego typu produkty często są konserwowane dwutlenkiem siarki (na etykietach ukrywa się pod różnymi sformułowaniami, np. oznaczeniem E220 albo opisem: "zawiera siarczany (siarczyny)", "konserwowany siarką" czy "bezwodnik kwasu siarkawego"). Niewielka ilość tego związku nie jest toksyczna, ale przedawkowanie konserwowanych siarką owoców może wywoływać nudności, wymioty i bóle głowy. Związki siarki są szczególnie niebezpieczne dla astmatyków, ponieważ potrafią wywoływać bardzo silne reakcje uczuleniowe, np. problemy z oddychaniem.
Jeśli walczymy z nadprogramowymi kaloriami unikajmy również kandyzowanej żurawiny, bogatej w cukier, co powoduje, że 100 g produktu dostarcza ponad 300 kcal.
Sok z żurawiny
Składniki:
0,5 kg świeżych owoców żurawiny
0,5 szklanki cukru (najlepiej trzcinowego)
woda
Owoce dokładnie myjemy, a następnie przekładamy do garnka i zalewamy wodą, by przykryła żurawinę. Gotujemy na małym ogniu do czasu, aż sok lekko zgęstnieje. Wtedy przelewamy go przez sitko, odciskając owoce, dodajemy cukier i jeszcze chwilę gotujemy. Na koniec przelewamy do wyparzonych butelek.
Żurawinowa konfitura do mięs i serów
Składniki:
500 g owoców żurawiny
200-250 g cukru
pół szklanki wody
Owce myjemy, wsypujemy do garnka i lekko miażdżymy. Zasypujemy cukrem, zalewamy wodą i gotujemy 10-15 minut, mieszając od czasu do czasu. Konfiturę przekładamy do wyparzonych słoiczków, po czym obracamy je do górny dnem i pozostawiamy do wystygnięcia. Ze względu na dużą zawartość pektyn przetwory z żurawiny nie wymagają pasteryzowania.
Sos żurawinowy (z przepisu Magdy Gessler)
Składniki:
500 g owoców żurawiny
150 g cukru pudru
kieliszek porto
laska cynamonu
sok z jednej pomarańczy
Rozgrzewamy lekko patelnię i rozpuszczamy na niej cukier puder. Kiedy zacznie brązowieć, rozprowadzamy go drewnianą łyżką i dodajemy żurawinę. Wlewamy porto, sok z pomarańczy i dokładamy przełamaną na pół laskę cynamonu. Gotujemy na małym ogniu, aż żurawina popęka, a konsystencja sosu zacznie przypominać dżem. Wyjmujemy cynamon i w razie potrzeby dosładzamy sos, który może być wspaniałym dodatkiem do serów, mięs, wędlin i pasztetów.
