Zdrowa dieta północna

Duże ilości ryb, ciemne pieczywo, przetwory mleczne, świeże warzywa i owoce, a jeśli słodycze, to domowej roboty - takie są główne założenia kuchni krajów północnej Europy. Mieszkańcy tego regionu są zdrowi i słyną z długowieczności. Naukowcy udowadniają nawet, że dieta północna jest świetną alternatywą dla śródziemnomorskiej! To dobra wiadomość, ponieważ większość produktów, na których bazuje, jest dostępna i u nas.

EPN/mmch/kuchnia.wp.pl

Zajadamy się przysmakami z południa Europy, nie zdając sobie sprawy, jak bardzo smaczna i przede wszystkim zdrowa może być kuchnia Północy obejmująca kraje nordyckie - Szwecję, Norwegię, Danię, Finlandię i Islandię. W Szwecji i na Islandii średnia długość życia to 80 lat. W pozostałych krajach niewiele mniej. Norwegia kolejny raz została uznana za najlepszy kraj do życia. Przypadek? Nie. Europa Północna to faktycznie spokojny i bardzo zdrowy zakątek, a kuchnia tego regionu na pewno się do tego przyczynia.

Przez lata wychwalano tylko dietę śródziemnomorską - z dużą ilością oliwy i warzyw uznawana była za najzdrowszą kuchnię europejską. Jednak ostatnio naukowcy zaglądnęli także do menu mieszkańców północnych regionów kontynentu. Profesor Matti Uusitupa z Uniwersytetu Wschodniej Finlandii udowodnił, że dieta oparta na rybach, produktach pełnoziarnistych, lokalnych warzywach oraz drobiu i dziczyźnie także - podobnie jak śródziemnomorska - obniża poziom cholesterolu.

Współczesna dieta północna tylko w niewielkim stopniu jest unowocześnionym jadłospisem Wikingów. Podstawą ich diety były ryby i mięso. Jadano głównie zwierzęta domowe (owce, bydło, kozy, drób), a także dziczyznę. Wśród ryb na stołach królowały węgorze, pstrągi, dorsze, śledzie, polowano również na wieloryby. Wikingowie posiłki zjadali z podpłomykami, czyli tzw. pieczywem przaśnym, które wyrabiano z żyta, jęczmienia lub nasion roślin strączkowych. Chętnie sięgali po przetwory mleczne, owoce, jaja i świeże przyprawy. Ulubionym napojem Wikingów było piwo z jęczmienia oraz mocny napój z fermentowanego soku owocowego.

Założenia diety północnej nie zmieniły się wiele przez lata. Mieszkańcy krajów nordyckich wciąż uwielbiają tłuste ryby, zawierające przede wszystkim kwasy tłuszczowe omega-3, które wpływają na prawidłowe funkcjonowanie organizmu, oczyszczają go, redukują stres i chronią przed nowotworami. Największa rywalka Justyny Kowalczyk - Norweżka Marit Bjoergen - bardzo często podkreśla, że uwielbia ryby i zjada je w ogromnych ilościach. Sportsmenka chętnie sięga po łososiowe omlety i hamburgery, rybne spaghetti, gulasz albo kotlety z dorsza, sushi. Każdego dnia Bjoergen pije również tran.

Ale nie tylko mięso ryb znajduje się w jadłospisie mieszkańców krajów nordyckich. Chętnie jedzą oni również dziczyznę. Na przykład Duńczycy bardzo lubią wędzenie i serwują w ten sposób przyrządzone kiełbasy, udziec sarni czy cielęcinę. Smażony renifer to przysmak pod nazwą renskav, podawany czasem z porami i kurkami. Mieszkańcy krajów północnych bardzo lubią solidnie przyprawiać mięso - sięgają m.in. po jałowiec, kozieradkę, sól, gorczycę, czosnek, czosnek niedźwiedzi, gałkę muszkatołową, pieprz, chrzan, koper, cząber, macierzankę, a nawet po młode pokrzywy. W skandynawskich potrawach często znajduje się też arcydzięgiel litwor - ziele mające szereg prozdrowotnych właściwości.

Na północy Europy w dużych ilościach zjada się przetwory mleczne, np. chude sery z mleka koziego albo owczego, maślankę, twaróg, masło. Specjalnością Szwedów jest śledź kiszony kwasem mlekowym (surströmming), który ma bardzo przykry zapach. Często podaje się go z cienkim chlebem z dodatkiem posiekanej, czerwonej cebuli i ugotowanych ziemniaków w plastrach. Kanapka z surströmming tradycyjnie serwowana jest ze szklanką mleka lub z kieliszkiem wódki.

Mieszkańcy krajów nordyckich lubią owoce, szczególnie leśne - jagody, borówki, jeżyny, maliny, dzikie śliwki, jabłka, choć nie jedzą ich w dużych ilościach. Często serwują je do mięs, zjadają je surowe, kandyzują je albo suszą. Na północy Skandynawii rośnie malina moroszka w pomarańczowym kolorze. Jej owoce mają wysoką wartość odżywczą. Owoce i liście maliny moroszki są używane w medycynie ludowej jako środek przeciwgorączkowy i przeciwbiegunkowy oraz zapobiegający szkorbutowi. Roślina zawiera diosgeninę - prekursor progesteronu, który znajduje zastosowanie w leczeniu reumatyzmu i artretyzmu. W Skandynawii przetwory z moroszki są narodowym przysmakiem.

W kuchni północnej jest też miejsce dla warzyw, głównie korzennych (takich jak marchew) czy strączkowych. Skandynawowie lubią ziemniaki, kapustę, cebulę, czosnek, ogórki, brukselkę, szczaw i chrzan. W czasach Wikingów jarzyny gotowano z mięsem albo zawijano w liście i następnie pieczono w popiele. Duńczycy bardzo lubią pulpeciki wieprzowe albo wołowe, które gotuje się w rosole z dużą ilością warzyw. W Danii je się też biksemad, który przyrządza się z mielonego mięsa, ziemniaków, cebuli, jajek i warzyw. Danie często serwuje się z ciemnym chlebem oraz buraczkami w occie.

W krajach nordyckich je się sporo ciemnego, pełnoziarnistego chleba ? w Skandynawii uprawia się m.in. jęczmień, owies, grykę. Mieszkańcy krajów nordyckich lubią podpłomyki, pumpernikiel oraz pieczywo chrupkie, często piją kwas chlebowy. Na śniadanie podają płatki owsiane oraz musli. Mieszkańcy północnej Europy jedzą też jajka (np. dzikich gęsi czy drobiu hodowlanego) oraz pszczeli miód. Skandynawowie lubią łączyć smaki ? słodki i gorzki czy słodki i kwaśny. Od czasu do czasu sięgają także po słodycze, najlepiej domowej roboty, np. ciasteczka, drożdżową babkę albo owocowe tarty. Na północy Europy pije się dużo kawy, piwo oraz wino.

EPN/mmch/kuchnia.wp.pl