Tłuszcze trans - wróg numer jeden
Powodują otyłość i zwiększają ryzyko chorób serca, nowotworów czy cukrzycy. Amerykanie już wypowiedzieli im wojnę i planują wprowadzenie zakazu ich używania. W Polsce wciąż mają się dobrze i bez trudu znajdziemy je w margarynach, batonach, chipsach albo zupkach w proszku. Większość z nas każdego dnia przekracza bezpieczną dawkę tłuszczów trans.
W Stanach Zjednoczonych trwa właśnie publiczna debata nad pomysłem amerykańskiej Agencji ds. Żywności i Leków (FDA), która planuje wprowadzić na terenie USA zakaz używania tłuszczów nienasyconych, zwanych „tłuszczami trans”. „Są bardzo niezdrowe, a skutki ich jedzenia wręcz zabójcze dla zdrowia. Dzięki temu zakazowi uda się nam zapobiec co najmniej 20 tysiącom zawałów i 7 tysiącom zgonów rocznie” – przekonuje Margaret Hamburg, szefowa FDA.
Wielkim zwolennikiem tego projektu jest Michael Bloomberg, ustępujący burmistrz Nowego Jorku, gdzie tamtejsza rada ds. zdrowia już pięć lat temu uchwaliła zakaz stosowania w restauracjach tłuszczów trans. Nowe przepisy wzbudziły początkowo dużo kontrowersji, ale słuszność tej decyzji szybko potwierdziły statystyki – nowojorskie szpitale notują dziś wyraźny spadek pacjentów z chorobami serca.
Jeśli propozycja FDA spotka się z przychylnym przyjęciem Amerykanów, tłuszczów trans w produktach spożywczych będzie można używać tylko za zgodą odpowiednich władz.
Gdzie ich szukać?
W Polsce, podobnie jak w całej Europie, wprowadzenie amerykańskiego rozwiązania wydaje się bardzo odległe. Na razie od 2003 r. zakaz obowiązuje jedynie w Danii, gdzie nie wolno używać wyrobów ze zwiększonym w stosunku do naturalnego stężeniem tłuszczów trans. Tłuszcze trans są i pewnie jeszcze długo będą chętnie wykorzystywane w przemyśle spożywczym.
Co powinniśmy o nich wiedzieć? – To rodzaj tłuszczów z grupy nienasyconych. W naturalnej formie występują w mleku i produktach powstających z jego przetwarzania oraz w mięsie, między innymi wołowinie i baraninie – wyjaśnia Beata Majewska, dietetyk z Centrum Naturhouse. – Jednak w znacznie większych ilościach występują one w wielu, choć nie wszystkich, półsyntetycznie produkowanych stałych tłuszczach roślinnych, takich jak margaryna i masło roślinne, które są otrzymywane w wyniku częściowego uwodorniania naturalnych tłuszczów roślinnych – dodaje ekspert.
W tłuszcze trans obfitują również popularne produkty: chrupki, chipsy, batony czy nadziewane ciasteczka. „Ociekają” nimi prażone, solone czy obtaczane w cieście orzeszki, kupowane w puszce. Tłuszcze trans bardzo dobrze znoszą temperaturę pokojową i dzięki temu wydłużają okres przydatności do spożycia wyrobów, w składzie których wchodzą. Korzystają z tego producenci dań instant i rozmaitych „gorących kubków”.
Tłuszcze trans są tanie i można na nich wielokrotnie smażyć potrawy, dlatego są także bardzo chętnie wykorzystywane w restauracjach i sieciach fast food do przygotowywania frytek, kotletów, nuggetsów czy warzyw.
Zdrowie w niebezpieczeństwie
Specjaliści nie mają wątpliwości – tłuszczów trans należy unikać, ponieważ wywierają bardzo niekorzystny wpływ na nasze zdrowie. – Na przykład powodują wzrost masy ciała, a w konsekwencji powstanie najgroźniejszego, tak zwanego trzewnego typu otyłości – ostrzega Beata Majewska.
Tłuszcze obniżają poziom dobrego cholesterolu HDL i podnoszą stężenie złego cholesterolu LDL i trójglicerydów we krwi. „Zalepiają” tętnice w sposób prowadzący do powstania bardzo trwałych zatorów, czego efektem bywa miażdżyca, wylew czy zawał serca. Pogorszają koncentrację i pamięć.
Częste spożywanie produktów bogatych w tłuszcze trans może wywoływać rozwój insulinooporności, która zwiększa niebezpieczeństwo wystąpienia cukrzycy typu 2.
Badania wykazały, że tłuszcze przyczyniają się do rozwoju chorób nowotworowych, np. jelita grubego. Jak sugerują ostatnie doniesienia naukowe – ryzyko zachorowania na raka piersi jest prawie dwukrotnie wyższe u kobiet, które jedzą pokarmy zawierające przemysłowe kwasy tłuszczowe typu trans.
*Tajemnice margaryny *
– Bezpieczna dawka dzienna kwasów tłuszczowych typu trans to 2 gramy, tymczasem większość z nas co najmniej kilkakrotnie przekracza dopuszczalne normy – twierdzi Beata Majewska.
Jak już wspomnieliśmy tłuszcze trans znajdują się w wielu artykułach zalegających na sklepowych półkach. Na szczęście widać pewną poprawę i światełko w tunelu. Przykładem mogą być tzw. miękkie margaryny (sprzedawane zazwyczaj w kubeczkach), które dzięki zmodyfikowaniu technologii są dużo zdrowsze niż kiedyś, a na ich opakowaniach coraz częściej pojawia się napis „bez tłuszczów trans”.
W przypadku margaryn twardych wciąż zalecana jest ostrożność. – Kiedy na etykiecie znajduje się informacja” „nie zawiera izomerów trans”, „trans < 1g” lub „trans 0,5g”, jest to produkt dobrej jakości i praktycznie nie zawiera niekorzystnych dla nas składników. Jeśli jednak na etykiecie znajdziemy napisy: „tłuszcze uwodornionione”, „częściowo uwodornionione” lub „utwardzone”, wtedy najlepiej unikać takich produktów – radzi dietetyk.
Nawyki do zmiany
Czym zastąpić tłuszcze trans? – Najzdrowszy tłuszcz to ten tłoczony na zimno, który ma postać płynną. Zamiast masła i margaryny do smarowania pieczywa proponowałabym naturalne twarożki – mówi Beata Majewska.
Zmiany nawyków zależą tylko od nas, ponieważ na pomoc ze strony rodzimych producentów żywności nie możemy na razie liczyć. W trudniejszej sytuacji są amerykańskie firmy, które już przygotowują się do zakazu FDA i planują, czym zastąpić tłuszcze trans.
Do łask znów ma wrócić olej sojowy i rzepakowy. Popularny popcorn w amerykańskich kinach być może będzie znów przyrządzany na bazie tradycyjnego masła. W konserwach tłuszcze trans zastąpi smalec i oleje roślinne.
Rafał Natorski/mmch/kuchnia.wp.pl