Dlaczego warto jeść jeżyny
Czarne i soczyste owoce, pojawiające się na kolczastych krzewach, to jeden z symboli lata. Podczas wakacyjnych wędrówek po lesie warto nazbierać trochę jeżyn, które są nie tylko bardzo smacznym, ale także zdrowym darem natury. W kuchni możemy go wykorzystać na wiele sposobów.
Skarby lasu
Czarne i soczyste owoce, pojawiające się na kolczastych krzewach, to jeden z symboli lata. Podczas wakacyjnych wędrówek po lesie warto nazbierać trochę jeżyn, które są nie tylko bardzo smacznym, ale także zdrowym darem natury. W kuchni możemy go wykorzystać na wiele sposobów.
Sezon na jeżyny
Swoją polską nazwę ten owoc zawdzięcza... jeżowi, ponieważ to do tego zwierzęcia porównywano niegdyś kolczaste pędy, powszechnie rosnące na skrajach lasów, leśnych polanach czy poboczach dróg. W niektórych regionach naszego kraju jeżynę określano też mianem "dziadów", "czernicy", "ożyny" czy "ostrężyny".
Wbrew pozorom popularna roślina występuje w różnych odmianach. Najwcześniej, już w lipcu, owocuje jeżyna wzniesiona, a najpóźniej (nawet w październiku) jeżyna gruczołowata, porastająca bukowe lasy na południu Polski. Najpospolitsza jest jeżyna popielica, którą możemy spotkać na terenie całego kraju. Jej drobne, lekko sine owoce pojawiają się w pełni sezonu letniego.
Już przed wiekami cenili je nasi przodkowie. Nie tylko za walory smakowe, ale także właściwości lecznicze, odkryte w starożytności przez ówczesnych badaczy. Pliniusz Starszy dostrzegał w nich remedium na biegunki czy bolące dziąsła. Dioskorides zalecał jeżyny osobom cierpiącym z powodu choroby wrzodowej.
Bomba witaminowa
Jeżyna kryje w sobie m.in. imponującą dawkę witaminy C, stanowiącej wsparcie dla naszego systemu odpornościowego, pomagającej uporać się z atakami wirusów czy bakterii oraz neutralizującej szkodliwe działanie wolnych rodników, odpowiedzialnych za uszkadzanie tkanek, przyspieszanie procesów starzenia organizmu czy rozwoju schorzeń układu krążenia.
Leśny owoc dostarcza też dużo innych cennych związków, szczególnie witaminy B6, niezbędnej w syntezie białek i produkcji krwinek czerwonych, a także poprawiającej nastrój i działającej uspokajająco.
Moc przeciwutleniaczy
W jeżynie znajdziemy także pektyny, czyli rozpuszczalny błonnik, który zwiększa objętość w żołądku, wywołuje uczucie sytości i wspomaga prawidłowe funkcjonowanie jelit - poprawia ich perystaltykę i reguluje proces wypróżniania.
W owocach odkryto również bardzo silne przeciwutleniacze, m.in. antocyjany - naturalne barwniki poprawiające krążenie krwi, zapewniające naczyniom włosowatym elastyczność i prawidłową przepuszczalność. Dzięki temu pomagają w utrzymaniu odpowiedniej lepkości krwi, przyczyniając się do jej prawidłowego przepływu. Zapobiegają także odkładaniu się "złego" cholesterolu LDL, odpowiedzialnego za rozwój wielu schorzeń układu krążenia, m.in. zawału serca czy udaru mózgu.
Antocyjany stymulują także produkcję rodopsyny - substancji ważnej w procesie widzenia, pozwalającej skutecznie zapobiegać degeneracji tzw. plamki żółtej, a także zaćmie, jaskrze i wielu innym chorobom oczu. Zdaniem naukowców te związki mogą także przeciwdziałać rozwojowi komórek nowotworowych (szczególnie w przypadku raka skóry).
Jak się nie zatruć jeżynami?
W sezonie letnim jeżyny bez trudu kupimy na targowiskach, ale możemy też sami wybrać się na zbiór do lasu. Jednak pamiętajmy, żeby nie spożywać nieumytych owoców. Dzięki temu unikniemy ryzyka wielu poważnych chorób wywoływanych przez pasożyty, np. bąblowicy. Larwy umiejscawiają się w wątrobie i stopniowo wyniszczają organizm, czego konsekwencją często bywa śmierć zakażonej osoby.
Nie musimy się ich obawiać, jeśli będziemy przestrzegali podstawowych zasad higieny. Dokładnie umyte jeżyny są wdzięcznym tematem kulinarnych fantazji.
Kulinarne inspiracje
Możemy je jeść same lub w towarzystwie miękkich serów pleśniowych. W upalny dzień na pewno zasmakuje nam smoothie z jeżyn zmiksowanych z kostkami lodu, jogurtem naturalnym i odrobiną miodu. Taki napój warto też wzbogacić innymi sezonowymi owocami, np. malinami czy jagodami.
Smakowitym deserem będzie mus z rozgotowanych i przetartych jeżyn, żelatyny, śmietany kremówki, ubitych białek i cukru. Oczywiście podajemy go po kilkugodzinnym schłodzeniu w lodówce.
Jeżyny można też wykorzystać jako farsz do pierogów. Świetnie sprawdzą się w rozmaitych ciastach, zwłaszcza biszkoptowych, szczególnie podanych z kleksem bitej śmietany. Owocami warto też wzbogacić letnie sałatki, np. ze szpinakiem i szparagami, które będą smakowitym dodatkiem do mięsnych przysmaków z grilla.
Bogate w pektyny jeżyny to również wymarzony surowiec do przygotowania domowych przetworów: konfitury (np. z dodatkiem gruszek i suszonych kwiatów lawendy), dżemu albo nalewki.
Nalewka jeżynowa
*Składniki: *2 kg jeżyn, 1 kg cukru, 500 ml wódki, 250 ml spirytusu.
*Przygotowanie: *jeżyny zasypać w słoju cukrem i zostawić na kilka dni (co najmniej tydzień) na ciepłym parapecie aż puszczą sok. Można od czasu do czasu wstrząsnąć słojem, żeby cukier dokładnie się rozpuścił. Po tygodniu dolać do słoja wódkę i spirytus. Zostawić na kilka miesięcy.
Ciasto czekoladowe z owocami i galaretką
Składniki: pół szklanki mleka, 50 g gorzkiej czekolady, 1 szklanka mąki pszennej, pół szklanki kakao, pół łyżeczki proszku do pieczenia, pół łyżeczki sody oczyszczonej, 1 duże jajko, 2/3 - 3/4 szklanki drobnego cukru do wypieków, 70 ml oleju słonecznikowego (około 1/4 szklanki), pół szklanki kwaśnej śmietany 18%, 1 łyżeczka ekstraktu z wanilii. Ponadto: 350 g malin, jeżyn lub czarnych porzeczek, 2 galaretki wiśniowe (każda na 500 ml wody).
Przygotowanie: mleko podgrzać. Do gorącego dodać połamaną czekoladę, wymieszać, do rozpuszczenia czekolady. Ostudzić. Mąkę pszenną, kakao, proszek do pieczenia i sodę oczyszczoną przesiać. Jajko (w całości) utrzeć na jasny krem. Dodać cukier, dalej ucierając. Wlać olej, śmietanę, ekstrakt i zmiksować. Dodać ostudzone mleko i zmiksować. Do zmiksowanej masy dodać przesiane składniki, wymieszać szpatułką, tylko do połączenia się składników. Formę tortownicę o średnicy 23 cm wyłożyć papierem do pieczenia (samo dno). Przelać do niej ciasto, wyrównać. Piec w temperaturze 160 st.C przez około 25-35 minut lub do tzw. suchego patyczka. Wyjąć, ostudzić. Ciasto urośnie z lekką górką - można ją delikatnie ściąć nożem, by wyrównać ciasto lub jeszcze ciepłe ciasto odwrócić spodem do góry i ułożyć na paterze, wystudzić. Wokół ciasta zapiąć z powrotem obręcz tortownicy. Galaretki rozpuścić w 750 ml wrzącej wody (czyli o 1/4 mniej wody niż zaleca opakowanie). Wystudzić, schłodzić do momentu gdy galaretka stężeje na tyle,
że będzie ją można wyłożyć na owoce (uwaga: zbyt rzadka galaretka wsiąknie w ciasto). Na ciasto zapięte w obręcz wyłożyć równo owoce, zalać tężejącą galaretką. Schłodzić w lodówce, do całkowitego stężenia galaretki. Ostrożnie uwolnić ciasto z obręczy i podawać.
Piersi kaczki w sosie z owoców leśnych
Składniki: 4 pojedyncze piersi z kaczki, 1 łyżka masła, 3 łyżki brązowego cukru, 1 łyżka miodu, 1 łyżeczka przyprawy do piernika, 30 ml octu balsamicznego, sól, pieprz, owoce: jeżyny, maliny, jagody.
Przygotowanie: w rondelku roztopić masło, dodać ocet, cukier i miód a po chwili owoce. Dusić na małym ogniu ok. 30 minut (aż woda wyparuje, a sos zgęstnieje). Piekarnik rozgrzać do 200 stopni C. Oczyszczone piersi naciąć w kratkę, natrzeć z każdej strony solą i pieprzem, a następnie ułożyć skórą do dołu na zimnej patelni. Smażyć 5 minut na dużym ogniu, aby skórka zrobiła się złota, a tłuszcz wytopił. Obrócić na drugą stronę i smażyć ok. 2 minut. Odsączyć z soków i przełożyć do naczynia żaroodpornego. Piec ok. 10 minut. Gotową kaczkę pokroić i polać sosem. Podawać z puree ziemniaczanym.
Babeczki z kremem z jeżyn
Składniki na ciasto: 300 g mąki pszennej, 1 łyżka proszku do pieczenia, 100 g cukru, 2 jajka, 250 ml mleka, 6 łyżek oleju, 1 łyżeczka ekstraktu z wanilii. Krem: 250 g masła, 120 g świeżych jeżyn, 2 szklanki cukru pudru.
*Przygotowanie: *w misce mieszamy cukier, proszek do pieczenia i mąkę. W innym mleko, jajka, olej i ekstrakt z wanilii. Łączymy składniki z obu misek. Do usztywnianych papilotek nakładamy ciasto (otrzymamy 12 porcji). Pieczemy przez 20 minut w temperaturze 200 stopni C. Studzimy na kratce. Przygotowujemy jeżynowy krem. Miksujemy owoce i przecieramy przez sitko, aby pozbyć się pestek. Na puszystą masę miksujemy masło z cukrem pudrem. Dodajemy puree z jeżyn. Miksujemy do momentu, aż wszystko się ze sobą dobrze połączy (musimy pamiętać, aby składniki miały temperaturę pokojową). Gotową masę wkładamy do rękawa cukierniczego z ozdobną końcówką i wszystko chłodzimy. Na samym końcu zdobimy babeczki.
Przepis i zdjęcie domowe-wypieki.com
RAF/mp/WP Kuchnia
