Cząber
Cząber to zioło, które w europejskiej tradycji kulinarnej znane jest od wieków. Nasi przodkowie używali go zamiast drogiego czarnego pieprzu, a także wykorzystywali do różnych celów medycznych. Dziś cząber jest przyprawą nieco zapomnianą, choć idealnie nadaje się do wielu smakowitych potraw. Warto przypomnieć sobie o jego wyjątkowych właściwościach, tym bardziej, że mają one korzystny wpływ na nasze zdrowie.
Cząber (łac. Satureja) to roślina z rodziny jasnotowatych, wykorzystywana do produkcji smakowitych i aromatycznych przypraw. Najbardziej znanym gatunkiem tego zioła jest cząber ogrodowy (łac. Satureja hortensis), który od ponad dwóch tysiącleci znajduje zastosowanie w kuchni oraz w medycynie naturalnej. W starożytnym Rzymie cząber skutecznie zastępował drogi i trudno dostępny czarny pieprz, a w czasach średniowiecznych stanowił jedną z podstawowych roślin uprawianych w przyklasztornych ogródkach. W Polsce zioło to pojawiło się prawdopodobnie w okolicach XI wieku. Przez lata cząber stał się podstawowym dodatkiem wielu tradycyjnych dań, a także jedną z najczęściej wykorzystywanych roślin przy okazji wystąpienia różnych dolegliwości.
Cząber – opis ogólny
Cząber ogrodowy jest niewielkich rozmiarów rośliną (około 25 cm wysokości) rosnącą dziko w Turcji oraz w krajach południowo-wschodniej Europy. Z powodzeniem ziele to uprawiane jest w niemal każdym zakątku świata. Cząber posiada charakterystyczne wąskopłatkowe liście oraz cechuje się silnym aromatem. Sama uprawa rośliny nie należy do trudnych – zioło lubi miejsca nasłonecznione, a ono samo jest odporne na wysokie temperatury (zaleca się podlewanie tylko w trakcie upałów). Ususzona roślina doskonale sprawdza się w kuchni jako przyprawa – jej ostry, ale niedominujący smak stanowi cenne urozmaicenie wielu delikatnych potraw.
Właściwości lecznicze cząbru
Od dawna cząber uważany jest za roślinę, która skutecznie przynosi ulgę podczas różnych dolegliwości układu pokarmowego. Szczególnie wskazane jest spożycie tego ziela w trakcie wzdęć oraz niestrawności. Zawarta w roślinie tanina skutecznie łagodzi objawy biegunki i przeciwdziała nadmiernej fermentacji w jelitach. Oprócz tego cząber w umiarkowany sposób działa moczopędnie, przeciwrobaczo oraz antyseptycznie. Roślinę wykorzystuje się również w celach pielęgnacji skóry.
Cząber w kuchni
Wyrazisty, a jednocześnie umiarkowanie ostry smak cząbru sprawia, że przyprawa ta znajduje zastosowanie w wielu popularnych potrawach. Dzięki olejkom eterycznym, które poprawiają trawienie, cząber idealnie nadaje się jako dodatek do dań ciężkostrawnych. Świetnie podkreśli on smak ziemniaków, fasoli, grochu, bobu, sałatek, zup (np. zupy z dyni)
, drobiu (cordon blue z piersi kurczaka)
, potraw jajecznych, gulaszu, czy też twarogu. Cząber wykorzystuje się także w trakcie produkcji salami. Stanowi on również skład ziół prowansalskich.
Do czego warto dodać cząber?
Cząber ogrodowy a cząber górski
Wśród najpopularniejszych gatunków cząbru znajduje się jego odmiana nazywana górską (łac. Satureja montana). W porównaniu do opisanego powyżej cząbru ogrodowego, bylina ta charakteryzuje się znacznie intensywniejszym aromatem (większa zawartość olejków eterycznych bogatych w oleje lotne, żywice, karotenoidy, witaminę A, witaminę C i wiele innych), ostrzejszym smakiem, innym kształtem liści oraz obszarem występowania (roślinę spotyka się głównie w słonecznych krajach Europy). Z ususzonego cząbru górskiego otrzymuje się przyprawę o nazwie czubryca – niezwykle charakterystyczną dla dań kuchni bułgarskiej.
Czy wiesz, że…?
W dawniejszych czasach cząber wykorzystywany był do wpłynięcia na poziom libido. Rzekomo odmiana ogrodowa miała zwiększać popęd seksualny, a górska obniżać. Uzyskana z cząbru górskiego czubryca wykazuje według niektórych badań hamowanie rozwoju wirusa HIV. Oprócz tego przyprawa ma niekorzystnie wpływać na niektóre bakterie (np. E.coli).
Wojciech Chentkiewicz
