Przenikają do żywności. Niszczą wątrobę i tarczycę

Substancje chemiczne o niezwykle trwałej strukturze, zwane PFAS, coraz częściej budzą niepokój naukowców i konsumentów. To właśnie te związki, potocznie określane mianem "wiecznych chemikaliów", znajdują się w wielu przedmiotach codziennego użytku. Szczególnie groźne okazują się tam, gdzie mają bezpośredni kontakt z jedzeniem — w tym w popularnych opakowaniach na żywność. Problem wcale nie jest marginalny, bo te niebezpieczne substancje mogą poważnie szkodzić zdrowiu — niszcząc wątrobę, zaburzając pracę tarczycy, a nawet zwiększając ryzyko nowotworów.

PFAS, czyli per- i polifluoroalkilowe substancje, zostały stworzone na potrzeby przemysłu — głównie z uwagi na swoje wyjątkowe właściwości. Odporność na wodę, tłuszcz, wysoką temperaturę i ścieranie sprawiła, że zaczęto je wykorzystywać w produktach codziennego użytku, także w tych mających bezpośredni kontakt z żywnością.

Wieczne chemikalia znajdują się m.in. w papierowych opakowaniach na fast foody, torebkach na popcorn do mikrofali, w niektórych butelkach PET, foliach spożywczych, a nawet w papierze do pieczenia odpornym na tłuszcz. Wszystko po to, aby jedzenie nie przesiąkało tłuszczem czy wilgocią, a opakowanie zachowało trwałość i estetykę. Niestety, z czasem okazało się, że te same substancje przenikają do żywności, a z nią — do organizmu człowieka.

Według badaczy ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego (SGGW), wieczne chemikalia mają tendencję do bioakumulacji, czyli stopniowego odkładania się w tkankach żywego organizmu. Co to oznacza w praktyce? Z każdym kolejnym kontaktem z zanieczyszczonym produktem ilość PFAS w naszym ciele rośnie, a to może prowadzić do bardzo poważnych problemów zdrowotnych.

Lista zagrożeń związanych z PFAS jest niestety bardzo długa. Według ekspertów związki te w pierwszej kolejności uszkadzają wątrobę — organ odpowiedzialny za neutralizowanie toksyn w organizmie. Przewlekłe narażenie na działanie tych substancji może prowadzić do stanów zapalnych, zaburzeń funkcjonowania wątroby, a nawet nowotworów.

To jednak nie wszystko. Wieczne chemikalia z opakowań na żywność mają negatywny wpływ również na tarczycę — gruczoł odpowiedzialny za produkcję hormonów regulujących pracę całego organizmu. Zaburzenia hormonalne wywołane przez PFAS mogą prowadzić do problemów z metabolizmem, niepłodności, nadwagą, a także rozwoju cukrzycy typu 2.

Badania wskazują także na inne, niepokojące skutki obecności tych substancji w organizmie:

• wzrost poziomu cholesterolu,
• zwiększone ryzyko otyłości,
• osłabienie płodności u kobiet,
• niska masa urodzeniowa noworodków,
• zaburzenia rozwoju dzieci.

Warto przy tym podkreślić, że wieczne chemikalia znajdują się nie tylko w opakowaniach na żywność. Obecne są także w wodoodpornych tkaninach, kosmetykach, farbach, sprzętach kuchennych z powłokami nieprzywierającymi, a nawet w środkach do impregnacji odzieży i obuwia.

W obliczu coraz większej liczby dowodów na szkodliwość PFAS, Unia Europejska przygotowuje nowe przepisy, które mają ograniczyć obecność tych związków w produktach konsumenckich. Priorytetem jest eliminacja wiecznych chemikaliów z opakowań na żywność — to właśnie tutaj kontakt z człowiekiem jest najczęstszy i najbardziej bezpośredni.

Prace nad nowymi regulacjami trwają już od kilku lat, a niektóre kraje w Europie — takie jak Dania czy Francja — zdecydowały się na samodzielne wprowadzenie zakazu stosowania PFAS w wybranych produktach. Cała Unia Europejska zamierza pójść ich śladem, choć wdrożenie nowych przepisów planowane jest dopiero na 2026 rok.

Eksperci podkreślają jednak, że całkowite wyeliminowanie PFAS z niektórych branż — takich jak przemysł lotniczy, motoryzacyjny czy energetyka — może być trudne i wymagać dłuższego czasu lub specjalnych wyjątków.

Choć całkowite unikanie PFAS w dzisiejszym świecie może być trudne, istnieje kilka prostych sposobów, aby ograniczyć kontakt z tymi szkodliwymi substancjami:

• wybieraj świeże produkty zamiast żywności typu fast food,
• unikaj podgrzewania jedzenia w oryginalnych opakowaniach,
• przechowuj żywność w szklanych lub ceramicznych pojemnikach,
• rezygnuj z kosmetyków i odzieży oznaczonych jako wodoodporne lub plamoodporne,
• sprawdzaj oznaczenia na opakowaniach i wybieraj te bez PFAS.

Świadomość zagrożeń płynących z obecności wiecznych chemikaliów w opakowaniach na żywność to pierwszy krok do ochrony własnego zdrowia. Im szybciej zaczniemy zwracać uwagę na to, co trafia na nasz talerz, tym większa szansa, że skutki działania PFAS nie będą dla nas tak dotkliwe.