Gałka muszkatołowa - opis przyprawy

Przyprawa znana nam dziś jako gałka muszkatołowa jest tak naprawdę nasionem muszkatołowca korzennego (łac. Myristica fragrans) – gatunku drzewa pochodzącego prawdopodobnie z egzotycznych Wysp Korzennych. Obecnie roślina porasta m.in. Indonezję, Malezję, Sri Lankę, Indie oraz poszczególne tereny Ameryki Południowej. Według badaczy nazwa przyprawy wywodzi się z sanskrytu – starożytnego języka Indii. Oznacza to, że gałka muszkatołowa była znana na tym terenie od najdawniejszych czasów. W Europie pojawiła się ona około sześć stuleci przed narodzinami Chrystusa i stanowiła niezwykle drogi surowiec, na który mogli pozwolić sobie tylko nieliczni. Dziś gałka to jedna z najpopularniejszych przypraw dostępnych na rynku. Znajduje ona zastosowanie w wielu kulinarnych przepisach, a także w domowym lecznictwie.

Muszkatołowiec korzenny (inne spotykane nazwy to muszkat i muszkatowiec), z którego pozyskuje się tę aromatyczną i smakowitą przyprawę, to wiecznie zielone drzewo osiągające wysokość około 10 metrów. Jego pień pokryty jest charakterystyczną oliwkową korą, a gałęzie porastają podłużne skórzaste liście. Owoce drzewa to żółto-czerwone torebki niewielkich rozmiarów, zawierające osnówkę o czerwonej lub fioletowej barwie. W jej wnętrzu znajdują się nasiona, które po ususzeniu stanowią aromatyczną przyprawę. Sama gałka muszkatołowa swym wyglądem przypomina niewielkich rozmiarów orzech – ma oko 2,5 cm długości, brązową barwę oraz pomarszczoną strukturę. Na rynku dostępne są obecnie zarówno całe nasiona muszkatołowca, jak i jego gotowa sproszkowana wersja. Ta druga jednak bardzo szybko wietrzeje, dlatego musi być przechowywana w szczelnych pojemnikach. Zapach gałki muszkatołowej jest dość intensywny i określa się go jako orzechowy. W smaku przyprawa wydaje się nieco słodka i łagodna.

Gałka muszkatołowa dodawana jest do wielu rodzajów potraw. Jej niewielka ilość potrafi nadać daniu charakteru oraz niezwykłego aromatu. Z pewnością przyprawy tej warto użyć podczas przygotowywania różnych deserów. Gałka świetnie nadaje się między innymi do tradycyjnego piernika, ciast opartych na jabłkach (chociażby szarlotka)
, słodkich napojów (kompotów, ponczów, nalewek itp.) oraz budyniów. Oczywiście kulinarne zastosowanie tej przyprawy nie kończy się na deserach - gałka muszkatołowa doskonale komponuje się z serami, drobiem, roślinami strączkowymi i ziemniakami. Sproszkowane nasiona muszkatołowca można także wykorzystać do przygotowania dań typowych dla marokańskiej czy indyjskiej tradycji kulinarnej. Gałka muszkatołowa powinna też zostać użyta w kotletach mielonych, plackach z cukinii, w różnego rodzaju pasztetach i daniach makaronowych. Dobrze podkreśli ona również smak ryb
oraz niektórych sosów (szczególnie beszamelowego).

• Placki ziemniaczane
• Sos beszamelowy
• Szarlotka
• Piernik
• Puree ziemniaczane
• Kotlety mielone
• Bigos
• Flaki
• Ajerkoniak
• Grzane wino

Jak w przypadku wielu innych przypraw, gałka muszkatołowa wykazuje działanie lecznicze. Niewielkie ilości sproszkowanych ziaren drzewa muszkatołowca korzennego może między innymi przynieść ulgę przy wzdęciach, nudnościach, wymiotach oraz biegunkach. Oprócz tego gałka muszkatołowa ma dobry wpływ na procesy trawienne i pomaga odzyskać apetyt. Dodatkowo warto wspomnieć o tym, że przyprawa ta stosowana jest w medycynie wschodniej przy dolegliwościach oskrzelowych oraz podczas leczenia reumatyzmu. Z nasion gorszej jakości pozyskuje się tzw. masło muszkatołowe, stanowiące składnik wielu preparatów kosmetycznych. W przemyśle perfumeryjnym wykorzystuje się natomiast olejki eteryczne wytwarzane przez liście muszkatołowca.

Stosując gałkę muszkatołową, trzeba znać jednak umiar. Przyprawa ta spożyta w zbyt dużej ilości wykazuje działanie narkotyczne i może wywołać różne niebezpieczne dla zdrowia reakcje organizmu. Wszystko za sprawą zawartej w gałce muszkatołowej psychoaktywnej mirystycyny. Wystarczy zjeść 10-15 gramów przyprawy, by odczuć pierwsze działania tego związku. Spożycie jednak większych ilości sproszkowanych ziaren muszkatołowca korzennego może wywołać chociażby kołatanie serca, konwulsje, omdlenia, ataki epileptyczne, stany lękowe, bóle całego ciała oraz halucynacje. Przyprawa nie jest zbyt często stosowana jako narkotyk relaksujący, ponieważ objawy jej spożycia nie należą do najprzyjemniejszych. W skrajnych przypadkach może dojść do zatrucia gałką muszkatołową, które charakteryzuje się maniakalnym poczuciem nadchodzącej śmierci.

W przeszłości gałkę muszkatołową uznawano za środek poronny. Dziś wiadomo, że przyprawa zjedzona w niewielkich (kuchennych) ilościach nie zagraża życiu i zdrowiu płodu. Jednak ze względu na jej psychoaktywne właściwości zaleca się znaczące ograniczenie spożycie produktu w czasie ciąży.

Wiele osób uznaje gałkę muszkatołową za skuteczny afrodyzjak. Proszek z ziaren owoców muszkatołowca doczekał się nawet miana „przyprawy dla kochanków”.

Wojciech Chentkiewicz