Orkisz jest zdrowy!

Niezwykłe zboże, jakim jest pszenica orkisz, znowu gości na stołach Polaków. Ceniono je już w zamierzchłej przeszłości – zajadali się nim szczególnie słynący z waleczności Germanie oraz rzymscy gladiatorzy. Wierzono, że zjedzenie porcji orkiszu zapewni zdrowie, energię i siłę fizyczną. I zresztą zgodnie z prawdą. Co jeszcze powinniśmy o nim wiedzieć?

W XII wieku Hildegarda z Bingen, uzdrowicielka i mistyczka, przeorka klasztoru benedyktynów pisała, że „orkisz jest najlepszym ziarnem zbożowym, działa rozgrzewająco i natłuszczająco i jest wartościowszy i łagodniejszy niż inne ziarna (...) Prowadzi do dobrej krwi, daje rozluźniony charakter i cnotę zadowolenia”. Hildegarda, wielka miłośniczka orkiszu, w swoich zapiskach wymieniła aż 17 zalet tego zboża. I trudno się dziwić, skoro ten kuzyn pszenicy zwyczajnej ma więcej składników mineralnych i witamin niż jakiekolwiek inne pszeniczne ziarno.

Co siedzi w łupinie?

Pszenica orkisz to gatunek zboża należący do rodziny wiechlinowatych (traw). Orkisz był bardzo popularny w starożytności i średniowieczu, później jednak został wyparty przez inne zboża. Na całe szczęście znowu wraca do łask. Bo jest nie tylko zdrowy, ale również niewymagający – przede wszystkim wykazuje dużą odporność na zmienne warunki atmosferyczne. Najwięcej orkiszu uprawia się obecnie w Polsce północno-wschodniej. A ponieważ nie toleruje chemii, świetnie nadaje się do uprawy ekologicznej. Zbiera się go z nienaruszoną łupiną, która mocno chroni jądro ziarna przed zanieczyszczeniami. To gwarantuje, że produkty z orkiszu są zdrowe i naturalne.

Orkisz cechuje się dużymi walorami odżywczymi. Jego ziarno zawiera więcej białka niż ziarno pszenicy zwyczajnej (ok. 11-16 proc.). Ponadto zawiera więcej cynku, selenu i miedzi oraz witamin A i E. W orkiszu znajdziemy też fosfor, magnez, wapń, witaminę PP, D i z grupy B, a także korzystnie wpływającą na szare komórki lecytynę. Bardzo cennymi składnikami orkiszu są kwas linolenowy i linolowy. Orkisz jest lekkostrawny, zasyca na długo, a organizm łatwo go przyswaja. Zawiera sporo błonnika.

Odkrycie naukowców

Dzięki swojemu składowi orkisz wzmacnia ciało i bardzo pozytywnie wpływa na krążenie krwi. Poza tym pobudza układ odpornościowy i oczyszcza organizm z toksyn, zapobiega kamicy żółciowej i spowalnia procesy starzenia i… poprawia humor. Ma właściwości budujące mięśnie, pozytywnie wpływa na psychikę, regeneruje organizm. Orkisz warto stosować w diecie obniżającej poziom złego cholesterolu we krwi.

Badania nad orkiszem przez lata prowadzili niemieccy lekarze. Odkryli oni w ziarnie wewnętrznym obecność rodanidu – substancji biologicznie czynnej, która jest naturalnym antybiotykiem (występującym m.in. w ślinie, krwi i mleku matki). Rodanid wzmacnia odporność, chroni dzieci przed infekcjami, wspomaga procesy krwiotwórcze, zapobiega także nieprawidłowemu przebiegowi ciąży.

Kuchenne zastosowania

W sklepach znajdziemy wiele produktów orkiszowych. Może być to mąka, a także pieczywo, ciastka, makaron, płatki, kasza, otręby, piwo, kawa czy napój orkiszowy, popularnie zwany mlekiem. Na przykład pieczywo z dodatkiem orkiszu charakteryzuje się niezwykłą lekkością i łagodnym smakiem.

Kawa orkiszowa – nie zawiera kofeiny, może być spożywana przez dzieci. Cieszy się szczególnym uznaniem wśród osób z nadciśnieniem oraz nadkwasotą. Ma delikatny smak z lekką goryczką. Jej picie zaleca się w przemęczeniu, alergiach oraz chorobach wątroby i nerek. Reguluje trawienie. Spożywanie kawy orkiszowej zapobiega powstawaniu kamieni żółciowych.

Napój orkiszowy (mleko orkiszowe) najczęściej przyrządza się, oprócz orkiszu, z wody, migdałów, oleju roślinnego (np. słonecznikowego) i soli. Może być alternatywą dla mleka krowiego – np. dla osób z uczuleniem na białka mleka krowiego czy z nietolerancją laktozy. Dobry dla kobiet w ciąży i karmiących. Nie zawiera cholesterolu.

Warto pamiętać, że zaleca się, aby produkty z orkiszem nie miały w składzie innych zbóż.

Przepis na chleb orkiszowy

Składniki: 400 g mąki orkiszowej, łyżeczka soli, pół opakowania suchych drożdży instant (3,5 g), łyżka oliwy z oliwek, pół łyżeczki miodu, 300 ml ciepłej wody, mleko, nasiona sezamu do posypania, masło i otręby albo bułka tarta do wysypania formy.

Wykonanie: mąkę i sól wymieszać, wsypać suche drożdże, całość wymieszać. Zrobić w środku dołek, wlać oliwę, miód i ciepłą wodę. Wyrabiać przez 5-10 minut, aż ciasto zacznie odchodzić od brzegów naczynia (na tym etapie może cały czas być klejące – nie dosypywać mąki).

Keksówkę (10 x 21 cm) wysmarować masłem i wysypać bułką tartą albo otrębami. Formę wypełnić ciastem. Przykryć i pozostawić w ciepłym miejscu do wyrośnięcia, aż podwoi objętość (powinno wyrosnąć po brzegi foremki; potrwa to ok. 1-1,5 godziny lub nawet dłużej). Przed pieczeniem wysmarować mlekiem, posypać sezamem.

Piec w 200 stopniach przez ok. 40-50 minut, aż chleb będzie brązowy i będzie brzmiał głucho po uderzeniu od spodu. Studzić na kratce.

EPN/mmch/kuchnia.wp.pl