Przegryzka pełna zdrowia. Sprawdzamy, czy warto jeść orzeszki ziemne

Mimo imponujących właściwości odżywczych potrafią być jednak zagrożeniem dla zdrowia, a nawet życia… Tak naprawdę nie mają wiele wspólnego z orzechami, ponieważ są owocami orzachy podziemnej – rośliny spokrewnionej z fasolą, grochem czy soczewicą. Pochodzą z Ameryki Południowej, gdzie ceniono je już w okresie prekolumbijskim, o czym świadczy odnalezione przez archeologów w Peru naczynie pokryte zdobieniami w kształcie fistaszków. Wraz z hiszpańskimi podróżnikami orzeszki ziemne trafiły do Europy.

Dziś są uprawiane na ogromną skalę w wielu zakątkach świata, przede wszystkim w Chinach, Indiach, Stanach Zjednoczonych, Argentynie, Brazylii i Nigerii. Tylko w USA każdego roku spożywa się blisko 600 tys. ton orzeszków. Nadają mocnego i charakterystycznego smaku masłu orzechowemu czy popularnemu zwłaszcza w Azji olejowi arachidowemu, wykorzystywanemu do przyrządzania potraw w bardzo wysokich temperaturach. Powszechnie spożywa się je jako przekąskę, smażone, solone lub panierowane, z dodatkiem miodu albo papryki. Fistaszki znajdziemy też w różnych słodyczach i wyrobach cukierniczych. Czy każdy może się nimi objadać bez umiaru? Niekoniecznie.

Orzeszki ziemne to bez wątpienia produkt o dużych właściwościach odżywczych. Dostarczają cennych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, zwłaszcza kwasu oleinowego, który przyczynia się do obniżenia ciśnienia i poziomu "złego" cholesterolu frakcji LDL, a także zbawiennie działa na układ krwionośny. Wykazuje też pozytywny wpływ na skórę, przyspieszając jej regenerację oraz odbudowując płaszcz lipidowy. Fistaszki to skarbnica wartościowego białka, którego stężenie jest sporo wyższe niż w orzechach włoskich czy laskowych. Zawarty w nim aminokwas – arginina to cenny budulec ludzkich mięśni, znacznie podnoszący naszą zdolność do wysiłku. W składzie orzeszków ziemnych znajdziemy również imponującą dawkę (największą w porównaniu z innymi orzechami) witaminy PP, czyli niacyny, która świetnie wspomaga przemianę materii i układ nerwowy. Orzeszki ziemne są też bogatym źródłem błonnika, witaminy E (nieprzypadkowo zwanej "witaminą urody i młodości") czy kwasu foliowego, regulującego funkcjonowanie wszystkich komórek, uczestniczącego w tworzeniu i dojrzewaniu czerwonych krwinek, a także wpływającego na poziom homocysteiny – aminokwasu, od którego zależy ogólny stan naszego zdrowia.

Wbrew potocznym opiniom fistaszki nie są zakazane dla osób dbających o utrzymanie prawidłowej wagi. Wręcz przeciwnie. Dostarczają wprawdzie sporo kalorii, ale są one szybko spalane w wyniku termogenezy – kwas oleinowy sprzyja wytwarzaniu ciepła i przyspiesza tempo metabolizmu. Jakby tego było mało, wysoka zawartość białka i błonnika powoduje, że po zjedzeniu orzeszków na długie godziny czujemy się nasyceni, co w konsekwencji wpływa na spadek spożycia kalorii przez resztę dnia.

Orzeszki ziemne nie są jednak przysmakiem dla każdego, a zwłaszcza alergików. Fistaszki uznaje się bowiem za jeden z najsilniej uczulających produktów, niebezpieczny zwłaszcza dla dzieci. Jak wynika z amerykańskich badań, odpowiadają za niemal połowę zgonów spowodowanych alergią pokarmową. Niekiedy wystarczy otworzyć puszkę z orzeszkami albo pocałować spożywającą je wcześniej osobę, żeby narazić się na rozmaite dolegliwości, od stosunkowo łagodnych: pokrzywkę, nieżyt nosa, biegunkę czy świąd, aż po wstrząs anafilaktyczny, którego symptomami są trudności w oddychaniu, nagły spadek ciśnienia krwi, zawroty głowy, zaburzenia lub utrata świadomości, zaś w skrajnych wypadkach obrzęk krtani i uduszenie.

Orzeszki ziemne, zwłaszcza nieodpowiednio przechowywane i pochodzące z niesprawdzonych źródeł, mogą być także siedliskiem grzybopochodnych zanieczyszczeń, chociażby aflatoksyn sprzyjających rozwojowi chorób nowotworowych czy uszkodzeniom wątroby. Niekorzystne dla naszego zdrowia bywa przetwarzanie fistaszków. Już samo usunięcie skórki znacząco zmniejsza właściwości odżywcze orzeszków, chociażby obniża zawartość cennych związków polifenolowych, czyli przeciwutleniaczy powstrzymujących wiele groźnych procesów zachodzących w organizmie.

Nie najlepszym pomysłem jest także objadanie się orzeszkami solonymi lub panierowanymi. Zawarta w nich duża dawka soli może prowadzić do zatrzymywania wody w organizmie, co skutkuje zapchaniem tętnic i ryzykiem nadciśnienia tętniczego. Obciąża również nerki i powoduje np. powstawanie uciążliwych kamieni. Sól zwiększa też wydalanie wapnia z moczem i przez to sprzyja rozwojowi osteoporozy. Przetworzone fistaszki często stają się magazynem utwardzonych tłuszczów roślinnych, zwanych tłuszczami trans. To substancje odpowiedzialne za powstawanie najgroźniejszego, tak zwanego trzewnego, typu otyłości. Podnoszą poziom "złego" cholesterolu LDL i zlepiają tętnice, czego konsekwencją bywa miażdżyca, wylew albo zawał serca. Regularne spożywanie produktów bogatych w tłuszcze trans może przyczyniać się do rozwoju chorób nowotworowych, np. piersi czy jelita grubego.