Mannitol - E421

Mannitol to syntetyczny słodzik, ale pozyskuje się go także z roślin. Utrzymuje wilgotność, jest dobrym nośnikiem smaku, jednak przede wszystkim to substancja wiążąca i słodząca. E421 – bo taki symbol otrzymał mannitol w dodatkach do żywności, używany jest powszechnie w przetwórstwie żywności, przede wszystkim w deserach bez cukru i innych produktach o niskiej zawartości energetycznej. Substancja ta budzi jednak kontrowersje, bo chociaż z powodzeniem jest także wykorzystywana chociażby w medycynie, to przedawkowana może nieść ze sobą niekorzystne skutki dla zdrowia. Czy jednak powinniśmy się bać tej substancji i unikać produktów zawartością E421?

Czym jest substancja E421, czyli mannitol?

Mannitol, to naturalny alkohol wielowodorotlenowy, który występuje w wielu roślinach, np. w wodorostach, grzybach czy drzewach iglastych (w Japonii bardzo popularne jest uzyskiwanie mannitolu poprzez ekstrakcję roślin). Nazwa „alkohol” może być jednak myląca, bowiem substancja ta nie zawiera alkoholu (etanolu)
. Ponadto na skalę przemysłową mannitol uzyskiwany jest z glukozy. E421 to substancja przeciwzbrylająca i wypełniająca, nośnik i niskokaloryczny słodzik. Technologia żywności wykorzystuje mannitol głównie w produktach bez cukru, bądź o niskiej wartości energetycznej.

Zastosowanie mannitolu w żywności

Mannitol dodaje się do wielu produktów spożywczych, takich jak:

- aromatyzowane desery oparte na wodzie, mające obniżoną wartość energetyczną bądź bez dodatku cukru

- śniadaniowe zbożowe przetwory preparowane do bezpośredniego spożycia o obniżonej wartości energetycznej lub bez dodatku cukru

- produkty oparte na zbożach, z niską wartością energetyczną lub bez dodatku cukru

- preparaty oparte na mleku i pochodnych mleka, z niską wartością energetyczną lub bez dodatku cukru

- desery oparte na zbożach, o niskiej wartości energetycznej lub bez dodatku cukru

- desery jajeczne, o obniżonej wartości energetycznej bądź bez dodatku cukru

- owocowe i warzywne desery, o obniżonej wartości energetycznej lub bez dodatku cukru

- desery oparte na tłuszczach, z niską wartością energetyczną lub bez dodatku cukru

- lody z obniżoną wartością energetyczną lub bez dodatku cukru

- czekolada z niską wartością energetyczną lub bez cukru

- lizaki

- marmolady, dżemy, galaretki i owoce kandyzowane, o obniżonej wartości energetycznej lub bez dodatku cukru

- preparaty owocowe, o obniżonej wartości energetycznej lub bez dodatku cukru (pomijając te, które są przeznaczone do produkcji napojów na bazie soków owocowych)

- wyroby cukiernicze oparte na owocach suszonych, z niską wartością energetyczną lub bez dodatku cukru

- wyroby cukiernicze oparte na skrobi, które mają obniżoną wartość energetyczną lub są bez dodatku cukru

- wyroby ciastkarskie o obniżonej wartości energetycznej lub bez dodatku cukru

- produkty kakaowe, o obniżonej wartości energetycznej lub bez dodatku cukru

- substancje do smarowania pieczywa oparte na kakao, mleku, suszonych owocach lub tłuszczach, z obniżoną wartością energetyczną bądź bez dodatku cukru

- guma do żucia bez dodatku cukru

- sosy

- musztardy

- pieczywo cukiernicze o obniżonej wartości energetycznej lub bez dodatku cukru

- środki spożywcze do specjalnego przeznaczenia żywieniowego

- suplementy diety w postaci stałej, określone w przepisach o suplementach diety

- mrożone i głęboko mrożone nieprzetworzone ryby, mięczaki, głowonogi oraz skorupiaki

- likiery

Czy mannitol jest bezpieczny dla zdrowia?

Dzienne dopuszczalne spożycie mannitolu wynosi 160mg/kg masy ciała. Jest to substancja bezpieczna, ale nadmierne jej spożycie może zadziałać jak środek przeczyszczający, podrażnić żołądek i pogorszyć pracę nerek. Dzieje się tak dlatego, że mannitol jest absorbowany i metabolizowany w organizmie, tak jak glukoza. Jego nadmiar ulega fermentacji w jelicie grubym, co wywołuje wzdęcia, mdłości, wymioty i biegunki. Aby do tego jednak doszło, trzeba by spożyć 25-30 gramów mannitolu w jednej dawce, a takie ilości nie są stosowane w produktach spożywczych, stąd też trudno tę substancję przedawkować.

E421 powinny jednak unikać osoby z cukrzycą, kobiety w ciąży i karmiące oraz dzieci. Mannitol może zmieniać, zwiększać lub zmniejszać, wchłanianie leków, co zmienia ich działanie i toksyczność.

Czy wiesz, że..?

Mannitol wykorzystywany jest także w medycynie jako środek moczopędny z grupy diuretyków osmotycznych, stosowany w przypadku skąpomoczu (oligurii). Kiedy podaje się go dożylnie zwiększa ciśnienie osmotyczne, co powoduje, że płyn z przestrzeni wewnątrzkomórkowej przedostaje się do pozakomórkowej. Na skutek podania mannitolu zwiększa się wydalanie potasu, sodu i chlorków z moczem. Ponadto zwiększa się wydalanie przez nerki toksycznych substancji, jak np. barbiturany i kwas acetylosalicylowy. Substancję tę wykorzystuje się również w przypadku zatrucia i w celu zmierzenia wydolności nerek. W mikrobiologii wykorzystuje się mannitol jako podłoże do hodowli bakterii. Poza tym substancję tą stosuje się w kosmetykach do układania włosów i kremach do rąk.

Kornelia Ramusiewicz