Mannitol - E421

Mannitol to syntetyczny słodzik, ale pozyskuje się go także z roślin. Utrzymuje wilgotność, jest dobrym nośnikiem smaku, jednak przede wszystkim to substancja wiążąca i słodząca. E421 – bo taki symbol otrzymał mannitol w dodatkach do żywności, używany jest powszechnie w przetwórstwie żywności, przede wszystkim w deserach bez cukru i innych produktach o niskiej zawartości energetycznej. Substancja ta budzi jednak kontrowersje, bo chociaż z powodzeniem jest także wykorzystywana chociażby w medycynie, to przedawkowana może nieść ze sobą niekorzystne skutki dla zdrowia. Czy jednak powinniśmy się bać tej substancji i unikać produktów zawartością E421?

Czym jest substancja E421, czyli mannitol?

Mannitol, to naturalny alkohol wielowodorotlenowy, który występuje w wielu roślinach, np. w wodorostach, grzybach czy drzewach iglastych (w Japonii bardzo popularne jest uzyskiwanie mannitolu poprzez ekstrakcję roślin). Nazwa „alkohol” może być jednak myląca, bowiem substancja ta nie zawiera alkoholu (etanolu). Ponadto na skalę przemysłową mannitol uzyskiwany jest z glukozy. E421 to substancja przeciwzbrylająca i wypełniająca, nośnik i niskokaloryczny słodzik. Technologia żywności wykorzystuje mannitol głównie w produktach bez cukru, bądź o niskiej wartości energetycznej.

Zastosowanie mannitolu w żywności

Mannitol dodaje się do wielu produktów spożywczych, takich jak:

- aromatyzowane desery oparte na wodzie, mające obniżoną wartość energetyczną bądź bez dodatku cukru

- śniadaniowe zbożowe przetwory preparowane do bezpośredniego spożycia o obniżonej wartości energetycznej lub bez dodatku cukru

- produkty oparte na zbożach, z niską wartością energetyczną lub bez dodatku cukru

- preparaty oparte na mleku i pochodnych mleka, z niską wartością energetyczną lub bez dodatku cukru

- desery oparte na zbożach, o niskiej wartości energetycznej lub bez dodatku cukru

- desery jajeczne, o obniżonej wartości energetycznej bądź bez dodatku cukru

- owocowe i warzywne desery, o obniżonej wartości energetycznej lub bez dodatku cukru

- desery oparte na tłuszczach, z niską wartością energetyczną lub bez dodatku cukru

- lody z obniżoną wartością energetyczną lub bez dodatku cukru

- czekolada z niską wartością energetyczną lub bez cukru

- lizaki

- marmolady, dżemy, galaretki i owoce kandyzowane, o obniżonej wartości energetycznej lub bez dodatku cukru

- preparaty owocowe, o obniżonej wartości energetycznej lub bez dodatku cukru (pomijając te, które są przeznaczone do produkcji napojów na bazie soków owocowych)

- wyroby cukiernicze oparte na owocach suszonych, z niską wartością energetyczną lub bez dodatku cukru

- wyroby cukiernicze oparte na skrobi, które mają obniżoną wartość energetyczną lub są bez dodatku cukru

- wyroby ciastkarskie o obniżonej wartości energetycznej lub bez dodatku cukru

- produkty kakaowe, o obniżonej wartości energetycznej lub bez dodatku cukru

- substancje do smarowania pieczywa oparte na kakao, mleku, suszonych owocach lub tłuszczach, z obniżoną wartością energetyczną bądź bez dodatku cukru

- guma do żucia bez dodatku cukru

- sosy

- musztardy

- pieczywo cukiernicze o obniżonej wartości energetycznej lub bez dodatku cukru

- środki spożywcze do specjalnego przeznaczenia żywieniowego

- suplementy diety w postaci stałej, określone w przepisach o suplementach diety

- mrożone i głęboko mrożone nieprzetworzone ryby, mięczaki, głowonogi oraz skorupiaki

- likiery

Czy mannitol jest bezpieczny dla zdrowia?

Dzienne dopuszczalne spożycie mannitolu wynosi 160mg/kg masy ciała. Jest to substancja bezpieczna, ale nadmierne jej spożycie może zadziałać jak środek przeczyszczający, podrażnić żołądek i pogorszyć pracę nerek. Dzieje się tak dlatego, że mannitol jest absorbowany i metabolizowany w organizmie, tak jak glukoza. Jego nadmiar ulega fermentacji w jelicie grubym, co wywołuje wzdęcia, mdłości, wymioty i biegunki. Aby do tego jednak doszło, trzeba by spożyć 25-30 gramów mannitolu w jednej dawce, a takie ilości nie są stosowane w produktach spożywczych, stąd też trudno tę substancję przedawkować.

E421 powinny jednak unikać osoby z cukrzycą, kobiety w ciąży i karmiące oraz dzieci. Mannitol może zmieniać, zwiększać lub zmniejszać, wchłanianie leków, co zmienia ich działanie i toksyczność.

Czy wiesz, że..?

Mannitol wykorzystywany jest także w medycynie jako środek moczopędny z grupy diuretyków osmotycznych, stosowany w przypadku skąpomoczu (oligurii). Kiedy podaje się go dożylnie zwiększa ciśnienie osmotyczne, co powoduje, że płyn z przestrzeni wewnątrzkomórkowej przedostaje się do pozakomórkowej. Na skutek podania mannitolu zwiększa się wydalanie potasu, sodu i chlorków z moczem. Ponadto zwiększa się wydalanie przez nerki toksycznych substancji, jak np. barbiturany i kwas acetylosalicylowy. Substancję tę wykorzystuje się również w przypadku zatrucia i w celu zmierzenia wydolności nerek. W mikrobiologii wykorzystuje się mannitol jako podłoże do hodowli bakterii. Poza tym substancję tą stosuje się w kosmetykach do układania włosów i kremach do rąk.

Kornelia Ramusiewicz