Likopen – cud natury. Jak działa i w czym go znajdziesz?

W naturze występuje blisko 700 rozmaitych karotenoidów, czyli organicznych związków chemicznych, dzięki którym warzywa i owoce nabierają czerwonego, żółtego, pomarańczowego czy różowego koloru. Pierwsze zostały odkryte już w XIX wieku, w 1875 r. francuski botanik Pierre-Marie-Alexis Millardet wyizolował z pomidora ciemnoczerwony pigment nazwany likopenem. Jego strukturę udało się jednak poznać dopiero w latach 30. XX w. Prowadzone w kolejnych dziesięcioleciach badania naukowe pozwoliły odkryć potężne właściwości tego naturalnego barwnika.

Organizm człowieka nie potrafi samodzielnie syntetyzować likopenu, dlatego należy go dostarczać wraz z pożywieniem, czyli przede wszystkim z pomidorami – najbogatszym źródłem cennego karotenoidu. Największe ich spożycie występuje w krajach, gdzie dominuje dieta śródziemnomorska, czyli Grecji, Hiszpanii czy we Włoszech. Nic dziwnego, że notuje się tam mniej chorób układu krążenia, którym likopen pomaga zapobiegać.

Jego walory chętnie wykorzystuje przemysł spożywczy. Likopen (często pod syntetyczną postacią czerwonego, krystalicznego proszku) jest dodawany do przetworów mięsnych, kandyzowanych owoców, napojów bezalkoholowych, wyrobów cukierniczych, lodów, serków topionych, musztardy, past rybnych, a nawet chipsów ziemniaczanych.

Likopen jest węglowodorem składającym się z atomów węgla połączonych tzw. sprzężonymi wiązaniami podwójnymi. Dzięki temu wyróżnia się wśród karotenoidów szczególnie silnymi właściwościami przeciwutleniającymi – stanowi dwukrotnie mocniejszy antyoksydant niż np. beta-karoten.

Jego aktywność polega głównie na obniżaniu poziomu "złego" cholesterolu LDL, którego nadmiar odkłada się w komórkach ścian tętniczych, tworząc złogi, zwane blaszkami miażdżycowymi. Doprowadza to do zwężenia tętnic wieńcowych. Cenny barwnik posiada zdolność przeciwdziałania agregacji płytek krwi, tworzeniu skrzepów oraz zapobiega rozwojowi miażdżycy. Zmniejsza niebezpieczeństwo poważnych schorzeń układu krążenia, w tym ostrego zawału mięśnia sercowego czy choroby wieńcowej.

Likopen wykazuje również właściwości przeciwnowotworowe. Badania naukowe udowodniły, że spożywanie produktów bogatych w ten związek zapobiega rozwojowi m.in. raka gruczołu krokowego, ponieważ cenny karotenoid w największym stopniu kumuluje się w komórkach prostaty. Likopen pomaga też zmniejszyć ryzyko nowotworu żołądka, jelita grubego, szyjki macicy, trzustki, pęcherza moczowego, piersi, przełyku, wątroby czy woreczka żółciowego. Ma pozytywny wpływ na układ oddechowy i ogranicza niebezpieczeństwo zachorowania na raka płuc. Poprawia też jakość życia osobom zmagającym się z astmą.

Choć przyjmuje się, że najbogatszym źródłem likopenu są pomidory, tak naprawdę jego największe stężenie notuje się w mało znanej w Polsce roślinie z rodziny dyniowatych – przepękli indochińskiej, której owoc zawiera w 100 g około 200 mg tego cennego karotenoidu (dla porównania taka sama porcja pomidorów dostarcza ok. 4,5 mg).

Zawartość barwnika zależy od wielu czynników, np. odmiany pomidorów – intensywnie czerwone dostarczają go kilkakrotnie więcej niż żółte. Nie bez znaczenia jest również okres, w którym się je zbiera, najwięcej likopenu mają pomidory dojrzewające w lecie, jednak temperatura powietrza nie powinna wówczas przekraczać 34 stopni.

Likopen lubi natomiast obróbkę termiczną – pod wpływem gotowania czy duszenia związek ulega przekształceniu do postaci znacznie lepiej przyswajalnej przez nasz organizm. Dlatego warto spożywać pomidorowe przetwory, zwłaszcza koncentrat, przecier, ketchup czy sok, szczególnie otrzymany z soku zagęszczonego. Ze względu na łatwą rozpuszczalność likopenu w tłuszczach warto jeść pomidory przyrządzane np. z oliwą z oliwek.

Chociaż pomidory i ich przetwory są dominującym źródłem likopenu, sporo dostarczają go również inne przysmaki, zwłaszcza arbuz, czerwony grejpfrut, papaja czy suszone morele. Cenny związek znajdziemy też w papryce, truskawkach oraz owocach dzikiej róży.

Chcesz się pochwalić swoimi kulinarnymi osiągnięciami? Masz ciekawy przepis? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl