12 potraw, które powinny znaleźć się na wigilijnym stole

Dawniej przestrzegano zasady, by ilość potraw była nieparzysta. Dzisiaj jednak nie wyobrażamy sobie prawdziwej tradycyjnej Wigilii bez dwunastu postnych potraw. Dlaczego akurat dwunastu? Zdania, co do tego są podzielone - według wierzeń ludowych nawiązuje to do liczby miesięcy w roku, ale też ma symbolizować 12 apostołów. Co powinno więc znaleźć się na wigilijnym stole?

Zdecydowanie najważniejszą potrawą na wigilijnym stole jest ryba. Przypisuje jej się znaczenie religijne, symbolizuje bowiem Chrystusa i odradzanie się życia. Tego wieczoru najczęściej jemy karpia, który jest typowo "świąteczną" rybą, bo przez resztę roku sięgamy po niego bardzo rzadko. Obtoczony w panierce i smażony na patelni jest dość kaloryczny (pochłania spore ilości tłuszczu) - 150 gramowa porcja może liczyć nawet ok. 400 kcal, jeżeli jednak ugotujemy go i podamy w galarecie, zaoszczędzimy ok. 200 kcal. Chude ryby, takie jak: młody karp, pstrąg, szczupak są niskokaloryczne i zawierają głównie witaminy z gr. B. Jeśli przyrządzi się je na parze lub w rękawie foliowym, a następnie poda bez dodatku tłustych sosów, sprawdzą się nawet jako element diety lekkostrawnej.

Jeden gatunek ryb w czasie wigilijnej wieczerzy to za mało. Dlatego na stole nie powinno zabraknąć również śledzi, które są symbolem postu i wyczekiwania. W śmietanie czy oleju - to standardowa opcja. Ale pamiętajmy, że śledzie zaliczane są do tłustych ryb morskich i w związku z tym są bardziej kaloryczne, ale jednocześnie bogate w witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (E i D) oraz cenne dla zdrowia niezbędne wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3. Jeżeli więc chcemy nieco je odchudzić, zastąpmy śmietanę jogurtem, a olej octem.

To także danie pełne symboli. Kapustę dawniej przede wszystkim kiszono na zimę, dlatego też naszym przodkom kojarzyła się z dostatkiem, trwałością sił życiowych i ogromną życiodajną mocą sprawiającą, że przyroda budziła się do życia na wiosnę. Ta potrwa to samo zdrowie - kapusta jest nie tylko źródłem przeciwutleniaczy, ale zawiera ponadto cenne w profilaktyce chorób nowotworowych ditioltiony i indole. Z kolei suche nasiona roślin strączkowych dostarczają znacznych ilości wartościowego białka. Charakteryzuje je również wysoka zawartość błonnika pokarmowego oraz witamin z gr. B. Największym ich minusem jest działanie wzdymające wywołane obecnością oligosacharydów (cukrów) z rodziny rafinozy. Dokładne moczenie i gotowanie pozwala jednak usunąć pewną ilość kłopotliwych cukrów. Jeśli warzywa strączkowe zaleje się wrzątkiem (ok. 4 litry wody na 1 kg nasion) i dokładnie wymoczy, można pozbyć się nawet 30 - 60 proc. oligosacharydów.

Bez pierogów z kapustą i grzybami trudno wyobrazić sobie polską Wigilię. Grzyby mają podobną symbolikę jak kapusta i kojarzone są ze zdrowiem i siłami witalnymi Podobnym symbolem są grzyby, które dawniej na wigilijnym stole musiały znaleźć się przynajmniej w postaci obsmażanych kapeluszy. W niektórych regionach do dziś jako wigilijną zupę przygotowuje się właśnie grzybową, a nie barszcz czerwony z uszkami. Najintensywniejszym zapachem odznaczają się grzyby leśne. Warto wiedzieć, że poza poprawą walorów smakowych dostarczają one również pewnych ilości witaminy PP, B1, B2, kwasu pantotenowego oraz pierwiastków o działaniu zasadotwórczym. Niestety przygotowane z nich potrawy są niewskazane dla osób z chorobami przewodu pokarmowego, nerek i wątroby. Najlepszą opcją są pierogi z wody (ok. 160 kcal) lub z piekarnika (170 kcal), a podsmażane pierogi z tłuszczem liczą już 220 kcal w 100 gramach. Zamiast pierogów na stole mogą pojawić się też łazanki z kapustą i grzybami.

Nasi przodkowie wierzyli, że buraki zapewniają długowieczność i urodę. I w zasadzie trudno się z tym nie zgodzić. Buraki, dzięki którym świąteczny barszczyk zachwyca pięknym kolorem, są jednocześnie bardzo zdrowym dodatkiem. W swoim składzie zawierają cenne fioletowe barwniki - betacyjany. Betacyjany wykazują działanie przeciwutleniające, dzięki czemu wspomagają organizm w usuwaniu szkodliwych wolnych rodników. Dodatek soku z cytryny lub octu podczas gotowania barszczu pozwala zachować więcej wartościowych barwników.

Owoce w niemal każdej kulturze kojarzone są z płodności i witalnością. Poszczególnym rodzajom owoców przypisywane są rozmaite cechy: jabłka zapewniają miłość, zdrowie i pokój, gruszki gwarantują długowieczność, a suszone śliwki odpędzają złe moce. Z żywieniowego punktu widzenia kompot z suszu to przede wszystkim bogate źródło błonnika pokarmowego. Przyspiesza perystaltykę jelit, w związku z czym poprawia trawienie oraz daje szybsze uczucie sytości. Tym samym łatwiej się opanować nadmierną ochotę na jedzenie. Aby zmniejszyć kaloryczność napoju, nie dosładzajmy go.

Kluski z makiem lub makowiec do wyboru. Dlaczego nie może zabraknąć go na świątecznym stole? Tradycja głosi, że mak przyniesie gospodarstwu dostatek. Według wierzeń ludowych, dania z makiem były najważniejszymi z wigilijnych potraw, a ich brak mógł ściągnąć na domostwo nieszczęście. Symbolika maku jest jednak szersza i nie oznacza jedynie dostatku. W starożytności mak symbolizował też płodność i urodzaj. Z tego powodu wczesnogreckie boginie nosiły na głowie wianki, uplecione z kwiatów maku. Poza tym to nasiona maku to jedno z najlepszych źródeł wapnia.

To potrawa o kresowym pochodzeniu i nie jest popularna w całej Polsce, ale nie sposób o niej nie wspomnieć. Przygotowuje się ją z pszenicy, ziaren maku, miodu, dużej ilości bakalii i mleka (lub śmietany). Warto wspomnieć, że do oryginalnej kutii używano mleka z mielonego maku. Bardzo ważnymi składnikami tej potrawy są miód i orzechy. Nasi przodkowie świetnie znali prozdrowotne właściwości miodu, uważali, że tkwią w nim nadprzyrodzone moce. Na wigilijnym stole miał zapewnić im przychylność istot z zaświatów. Orzechy miały natomiast dużo bardziej prozaiczne właściwości - miały chronić przed bólem zębów i ich wypadaniem. Przesąd ten najprawdopodobniej wynikał z faktu, że skorupki orzechów odznaczaj się dużą twardości i wytrzymałością.

Tym razem zupa na słodko. Migdały, mleko, cukier i śmietana. Do tego grzanki. To na pewno nie jest dietetyczna przekąska, ale warto spróbować. Oprócz Wigilii, nadaje się też doskonale na? śniadanie dla dzieci. A samą zupę migdałową można podać z białym ryżem, makaronem lub grzankami.

Najlepiej smakują podane na gorąco z sosem grzybowym. W zasadzie gołąbki wigilijne to wegetariańska wersja standardowych. Ale bez sosu pomidorowego, do farszu często za to dodaje się grzyby.

Tutaj raczej trudno doszukiwać się symboliki. Sałatka jest po prostu popularną przekąską. Nie warto jeść jej zbyt wiele. Mogłoby się zdawać, że to danie zdrowe i zupełnie "niewinne". Przecież tyle w nim gotowanych warzyw. Niestety 100 gram sałatki to ponad 200 kcal - zależnie od ilości majonezu. Jeśli zastąpimy majonez jogurtem naturalnym i odrobiną musztardy dla smaku, na 100 gramowej porcji możemy zaoszczędzić około 30 kcal.

Wydaje się to dość oczywiste, ale w bogactwie wigilijnych przysmaków można o nim zapomnieć, a to błąd. Chleb symbolizuje dobrobyt i początek nowego życia. Wypieki z mąki mają zapewnić pomyślność w nadchodzącym roku. Samo zaś zboże uznawane jest za źródło życiodajnej mocy i plenności.