Smaki Polski: Tradycyjny śląski kołocz

Trudno sobie wyobrazić śląski obiad bez kołocza. Dawniej określano tak wszystkie słodkie wypieki w regionie. Jednak z czasem ta nazwa została zarezerwowana dla drożdżowych ciast z kruszonką i nadzieniem makowym, serowym lub owocowym. W cyklu "Smaki Polski", pochodząca ze Śląska Bernadeta Jarnot-Manecka, autorka bloga "Mój kulinarny pamiętnik", opowiada o tradycji wypiekania kołoczy.

Smaki Polski: Tradycyjny śląski kołocz
Źródło zdjęć: © 123RF.COM
Katarzyna Gileta

Kołocz to specjalność Górnego oraz Opolskiego Śląska. Jednak zanim stał się regionalnym przysmakiem, gościł na stolach w całej Polsce. Nazwę swą zawdzięczał charakterystycznemu kształtowi. Odgrywał rolę pieczywa obrzędowego. Tradycja wypieku sięga średniowiecza. Pierwsze zapiski potwierdzające wypiek kołoczy na Śląsku pochodzą z początków XVIII wieku. Popularność zyskały po II wojnie światowej. Kołocze z nadzieniem owocowym piecze się co niedzielę, natomiast z makiem lub serem mają charakter odświętny.

- Kołocz podaje się na wszystkich rodzinnych uroczystościach, komuniach, weselach, odpustach, świętach. Tradycyjnie jest roznoszony także w paczkach sąsiadom, rodzinie przez młodą parę tuż przed weselem. Prostokątne kawałki ciasta zawinięte w folię, ozdobione mirtem mają przynieść szczęście przyszłej parze młodej – mówi Bernadeta Jarnot-Manecka.
Dawniej nowożeńcy sami piekli i roznosili kołocze. Dziś ta tradycja zanika. Wciąż jednak obowiązuje zasada kolejności. Ciasto należy najpierw podarować rodzinom stojącym wyżej w hierarchii krewniaczej.

Kołocz przygotowuje się na dużej blasze. Dawniej były to okrągłe formy, współcześnie, ze względów praktycznych, używa się prostokątnych o wymiarach 40 na 60 cm. - Kołocze są robione w kilku wersjach. Podstawowa to ciasto z posypką, druga wersja jest z nadzieniem z twarogu, trzecia z makiem i ostatnia to kołocz z jabłkami. Masa takiego jednego wypieku sięga 5-6 kg. Spód to maślane ciasto drożdżowe, do tego nadzienie i waniliowa posypka – wyjaśnia blogerka.

Ciasto powstaje z rozczynu zrobionego z drożdży, cukru, mleka i mąki. - Następnie dodaje się mąkę, jajka, tłuszcz i sól, a potem wyrabia i odstawia do wyrośnięcia. W międzyczasie przygotowuje się nadzienie. Makowe z mielonego maku, cukru, jajek, olejku migdałowego oraz bakalii. Jabłkowe z prażonych jabłek, cukru, cynamonu, bułki tartej. Serowe z mielonego twarogu, cukru, żółtek, masła, skórki cytrynowej, rodzynek. Wierzch ciasta pokrywa posypką, którą wyrabia się z mąki, cukru oraz masła. Posypka jest dwukolorowa, bo do jednej części dodaje się kakao – opowiada autorka bloga "Mój kulinarny pamiętnik".

Wyrośnięte ciasto dzieli się na 2 części. - Trzeba je rozwałkować i przełożyć wybranym nadzieniem. Na wierzchu układa się posypkę. Gotowe ciasto wstawia się do piekarnika – dodaje Bernadeta Jarnot-Manecka.

Czym się różni kołocz od zwykłego ciasta drożdżowego z owocami? Jest niższy, a na wierzchu zamiast kruszonki ma charakterystyczną posypkę. Wyróżnia go przyjemny maślany zapach oraz specyficzna struktura. Kołocz został wpisany na listę produktów regionalnych Unii Europejskiej. - Dzisiaj na Śląsku nikt nie wyobraża sobie rodzinnej uroczystości bez tego wypieku – podsumowuje blogerka.

Śląski kołocz z serem

Składniki na ciasto: 500 g mąki, 100 g cukru, 50 g drożdży, 1 jajko, 3-4 żółtka, 100 g masła, 1 szklanka mleka, szczypta soli.
Posypka: 500 g mąki, 250 g masła, 250 g cukru, 3 żółtka.
Masa twarogowa: 1,5 kg półtłustego twarogu, 6 jajek, 2,5 szklanki cukru, cukier waniliowy, 175 g masła, 4-5 łyżek mąki ziemniaczanej lub 1,5 opakowania budyniu śmietankowego, skórka otarta z 1 cytryny.

Przygotowanie: podgrzej mleko z cukrem. Dodaj drożdże i parę łyżek mąki. Odstaw. Gdy zaczyn urośnie, dodaj do niego jajka i wymieszaj. Zaczyn wlać do mąki z solą. Zamieszaj. Dodaj masło, wyrób ciasto i odstaw do wyrośnięcia. Ciasto podziel na 2 części. Blachę wyłóż pergaminem, ułóż połowę ciasta i ponakłuwaj widelcem. Ser przepuść przez maszynkę. Żółtka utrzyj z cukrem, masłem. Dodaj ser, skrobię, skórkę cytryny. Wymieszaj. Dodaj ubite białka i delikatnie połącz z masą twarogową. Nadzienie wyłóż na ciasto. Drugą część ciasta rozwałkuj, przykryj ser. Ze składników na posypkę przygotuj kruszonkę i rozrzuć ją na wierzchu. Piecz w piekarniku rozgrzanym do 180 stopni przez ok. 40 minut.

Wybrane dla Ciebie

Jeśli widzisz to na opakowaniu z mięsem, lepiej nie kupuj. Możesz poważnie się zatruć
Jeśli widzisz to na opakowaniu z mięsem, lepiej nie kupuj. Możesz poważnie się zatruć
Wiesz, kiedy pić siemię lniane? Pora dnia ma ogromne znaczenie
Wiesz, kiedy pić siemię lniane? Pora dnia ma ogromne znaczenie
Doświadczony rolnik poradził mi, kiedy podlewać warzywa. Teraz są wielkie, soczyste i nie pękają
Doświadczony rolnik poradził mi, kiedy podlewać warzywa. Teraz są wielkie, soczyste i nie pękają
Gasi pragnienie jak arbuz, pomaga trzymać ciśnienie w ryzach. Tak wybierzesz najsoczystszy okaz
Gasi pragnienie jak arbuz, pomaga trzymać ciśnienie w ryzach. Tak wybierzesz najsoczystszy okaz
Te napoje szkodzą w upały. Eksperci radzą, by ich unikać
Te napoje szkodzą w upały. Eksperci radzą, by ich unikać
Nigdy nie jedz tak arbuza. To połączenie może uszkadzać wątrobę, a wielu tak robi
Nigdy nie jedz tak arbuza. To połączenie może uszkadzać wątrobę, a wielu tak robi
Co się stanie, jeśli będziesz jadł ogórki? Zmiany są zauważalne już przy 1 sztuce dziennie
Co się stanie, jeśli będziesz jadł ogórki? Zmiany są zauważalne już przy 1 sztuce dziennie
To mięso ma mało kalorii, tłuszczu i cholesterolu. W Polsce zjesz je tylko w kilku miejscach
To mięso ma mało kalorii, tłuszczu i cholesterolu. W Polsce zjesz je tylko w kilku miejscach
Zapomnij o chia i siemieniu lnianym. Ten kisiel to balsam na jelita i żoładek
Zapomnij o chia i siemieniu lnianym. Ten kisiel to balsam na jelita i żoładek
Boimy się tak jeść. Dietetyk podkreśla, że to uszczelnia jelita i zmniejsza stany zapalne
Boimy się tak jeść. Dietetyk podkreśla, że to uszczelnia jelita i zmniejsza stany zapalne
Najbardziej zanieczyszczone warzywo, a Polacy zajadają. Niestety wyniki badań nie dają złudzeń
Najbardziej zanieczyszczone warzywo, a Polacy zajadają. Niestety wyniki badań nie dają złudzeń
Mama nie wyrzuca, a robi nawóz. Wszyscy zazdroszczą jej słodkości i rozmiaru pomidorów
Mama nie wyrzuca, a robi nawóz. Wszyscy zazdroszczą jej słodkości i rozmiaru pomidorów