Nieszpułka – zapomniany owoc

Ciernisty krzew, który w sędziwym wieku przybiera niekiedy formę drzewa i osiąga nawet 8 metrów wysokości, pochodzi z Kaukazu i Azji Mniejszej, gdzie uprawiano go już 3 tysiące lat temu, przede wszystkim dla smacznych owoców.

Z czasem nieszpułka zyskała popularność m.in. na terenie Cesarstwa Rzymskiego, gdzie ceniono ją także za właściwości lecznicze. Świadczy o tym lektura traktatu "Lekarstwa z warzyw i owoców" autorstwa Kwintusa Gargiliusza Marcjalisa, żyjącego w III wieku dowódcy i urzędnika, ale również zapalonego ogrodnika. "Przekonamy się, że owoce nieszpułki są niezwykle cierpkie już po samym smaku, nawet zanim poznamy [jej] działanie, lecz [to one] najszybciej powstrzymują obfite biegunki, skutecznie ściągają rozwolniony żołądek. Są tacy, którzy uważają, że przeżuwana podczas ataku bólu [nieszpułka] świadczy też niemałą pomoc zębom" – pisał Gargiliusz.

W późniejszych wiekach roślina upowszechniła się w zachodniej i południowej Europie. Ze względów dekoracyjnych sadzono ją w parkach czy ogrodach, jednak największe zainteresowanie wciąż budziły owoce nieszpułki. Niepozorne, początkowo twarde i niezbyt smaczne, jednak z czasem nabierające słodyczy oraz aromatu. Szczególnie po przymrożeniu lub dłuższym przechowywaniu w chłodnym pomieszczaniu, na przykład piwnicy. Świetnie nadają się wówczas do spożywania na surowo, ale przede wszystkim sprawdzają się w rozmaitych przetworach.

W Polsce nieszpułka nigdy nie była zbyt popularna. Dziś jednak pojawia się czasami w sklepach. Na pewno warto po nią sięgnąć.

Nieszpułka – wartości odżywcze

Nieprzypadkowo już starożytni Rzymianie cenili nieszpułkę za jej walory prozdrowotne. Współczesne badania naukowe wykazały, że ten owoc dostarcza m.in. potężną porcję witaminy C (znacznie większą niż np. cytryna), czyli jednego z najsilniejszych antyoksydantów chroniącego nasz organizm przed szkodliwym wpływem wolnych rodników, które przyspieszają procesy starzenia i rozwój poważnych chorób, w tym nowotworów.

Ten cenny związek wzmacnia system odpornościowy, ale pełni również wiele innych ważnych funkcji: reguluje ciśnienie, uczestniczy w wytwarzaniu czerwonych krwinek, uszczelnia naczynia krwionośne, aktywuje liczne enzymy, wzmacnia zęby i dziąsła, zapobiega odwapnieniu kości oraz ułatwia przyswajanie żelaza.

Nieszpułka kryje też sporo składników mineralnych, w tym wapnia, potasu, fosforu i magnezu. Lekko cierpki smak zawdzięcza wysokiemu stężeniu kwasów organicznych oraz garbników, które wykazują działanie antybakteryjne i przeciwzapalne, wzmacniają odporność, przeciwdziałają alergiom oraz pozytywnie wpływają na pracę układu moczowego i pokarmowego.

Owoce tej rośliny bogatym źródłem pektyn obniżających ciśnienie krwi i poziom "złego" cholesterolu LDL, pomagających w usuwaniu z organizmu szkodliwych toksyn oraz metali ciężkich, przeciwdziałających zaparciom, ale również wykazujących właściwości zagęszczające i emulgujące, dzięki czemu z nieszpułki można wytwarzać wyśmienite galaretki, powidła, konfitury, marmolady, dżemy czy sosy.

Nieszpułka w kuchni

Jak już wspomnieliśmy, do celów kulinarnych najlepiej wykorzystywać owoce zebrane po pierwszych przymrozkach. Warto też dać im dojrzeć przez 2-4 tygodnie w chłodnym i suchym pomieszczeniu lub w lodówce, najlepiej wyposażonej w tzw. komorę zero, czyli specjalną szufladę, gdzie panuje trochę niższa temperatura.

Do jedzenia na surowo nadają się owoce, które nabrały ciemnobrązowej barwy i stały się dość miękkie. Świetnie sprawdzą się wówczas także w kompotach, koktajlach czy sosach deserowych. Trochę twardszą nieszpułkę można natomiast przetworzyć na marynaty, galaretki, konfitury, dżemy lub nalewki.

Konfitura z nieszpułki

Pyszny dodatek do herbaty czy lodów śmietankowych, smakowite smarowidło do grzanek albo rogalików.

Kilogram dojrzałych owoców nieszpułki myjemy, obieramy, pozbawiamy gniazd nasiennych, kroimy na polówki i przekładamy do garnka z grubym dnem. Dolewamy trochę wody, dodajemy cukier trzcinowy (1 kg), skórkę świeżo startą z cytryny oraz świeżo starty imbir i sproszkowany cynamon (po łyżeczce). Gotujemy na małym ogniu, dość często mieszając, aż do uzyskania pożądanej konsystencji. Gorącą konfiturę przekładamy do wyparzonych słoiczków, które dokładnie zakręcamy. Po wystygnięciu przechowujemy w chłodnym oraz ciemnym miejscu.

Nalewka z nieszpułki

Jest nie tylko smaczna, ale również skutecznie wzmacnia odporność. Jak przygotować nalewkę?

Owoce nieszpułki myjemy, pozbawiamy "korony" i kroimy na połówki, po czym umieszczamy w szklanym słoju, zasypujemy cukrem (powinno być go około połowy wagi owoców) i zalewamy spirytusem, by pokrył całość. Naczynie ustawiamy w słonecznym miejscu, na 3-4 tygodnie, regularnie mieszając. Po tym czasie nalewkę przefiltrowujemy i rozlewamy do butelek. Przechowujemy w ciemnym i chłodnym miejscu.