Cała prawda o teflonie
To jeden z najbardziej kontrowersyjnych materiałów używanych w kuchni. Wiele osób chwali pokryte nim naczynia, w których przyrządzane potrawy nie przypalają się i zachowują smak. Nie brakuje również przeciwników takiej powłoki, zarzucających jej szkodliwość dla naszego zdrowia. Poznajmy właściwości i zasady bezpiecznego użytkowania teflonu.
Jak wiele innych ważnych wynalazków, teflon został odkryty przypadkowo. W 1938 roku Roy Plunkett, inżynier z amerykańskiej firmy DuPont, przeprowadzał doświadczenia z substancją chłodzącą lodówki. Podczas jednego z eksperymentów dokonał syntezy politetrafluoroetylenu. Tak powstało tworzywo, które szybko znalazło zastosowanie w przemyśle… zbrojeniowym. Metalowe powierzchnie pokrywane teflonem stawały się odporne na zadrapania i korozję. Zmniejszało się także ich tarcie. Właściwości tworzywa wykorzystywano również podczas prac nad pierwszą bombą atomową.
Dietetycy mówią „tak”
Dopiero w połowie lat 50. XX wieku, teflon udostępniono „cywilom” i szybko dokonał rewolucji w kuchni. Także polskiej. Patelnie i naczynia pokryte teflonem znajdziemy w wielu domach. – Ich największą zaletą jest możliwość przygotowywania potraw bez dodatku tłuszczu. Ma to szczególne znaczenie dla osób, które są na diecie odchudzającej i kontrolują ilość dostarczanej organizmowi energii – tłumaczy Sylwia Snopek, dietetyk z Centrum Naturhouse.
Tworzywo cechuje bardzo duża odporność na działanie środków chemicznych i wysokich temperatur. Nie wchodzi w reakcje z żywnością, jest niepalne, ma również bardzo dobre właściwości ślizgowe, dzięki czemu przygotowywane potrawy nie przywierają do powierzchni patelni czy garnka.
Wyrób teflonopodobny
W przypadku naczyń teflonowych sprawdza się jednak zasada – im wyższa cena, tym lepsza jakość. – Potraktujmy taki wydatek jako inwestycję w zdrowie swoje i swojej rodziny. Najlepiej wybierać patelnie z wielowarstwową powłoką, które wykazują większą odporność na ścieranie – radzi Sylwia Snopek.
Musimy również pamiętać, że na rynku sprzedawanych jest wiele produktów, które nie mają wiele wspólnego z oryginalnym teflonem. Prawo do posługiwania się tą nazwą ma tylko firma DuPont i w Polsce można go tak naprawdę znaleźć na wyrobach zaledwie kilku marek. Tymczasem w internecie oferowanych jest wiele patelni i naczyń nazywanych teflonowymi. Jednak właściwości ich powłok mogą się znacznie różnić od tworzywa wynalezionego przez Roya Plunketta. Kupując taki sprzęt, warto dokładnie przeanalizować jego opis.
Groźny dla zdrowia?
W ostatnich latach teflon budzi sporo kontrowersji. Nie brakuje opinii, że powłoka jest niebezpieczna dla zdrowia.
– Doniesienia na temat szkodliwego wpływu teflonu nie są dostatecznie potwierdzone naukowo. Należy jednak zawsze upewnić się, czy kupowane przez nas naczynia posiadają atest Państwowego Zakładu Higieny, będący gwarancją jakości i bezpieczeństwa – wyjaśnia Sylwia Snopek. – Pamiętajmy też, by nie używać sprzętów, których powłoka została już naruszona – dodaje dietetyk.
Zdaniem wielu osób właśnie uszkodzenie teflonu może wyzwalać niebezpieczne, a nawet rakotwórcze substancje. Jednak większość specjalistów uspokaja, że materiał nie wchodzi w reakcje z potrawami. Bardziej niebezpieczne może być to, co skrywa się pod powłoką teflonową – zwykle stal lub aluminium, częściej tworzące toksyczne związki.
Pogłoski na temat rzekomych niebezpiecznych właściwości teflonu pojawiły się po opublikowaniu wyników wstępnych badań niezależnej Komisjj Doradczej ds. Nauki przy amerykańskiej Agencji Ochrony Środowiska (EPA - Environmental Protection Agency), które sugerowały, że składnik teflonu – niezwykle trwały i stabilny związek fluoropochodny - kwas perfuorooktanowy może wywoływać raka u szczurów. Substancja jest stosowana jest w procesie produkcyjnym. Jednak spekulacje o możliwości "wytrącenia" PFOA z teflonu nie zostały poparte żadnymi badaniami.
Nie przekonuje to ekologicznej organizacji WWF, która niedawno opublikowała raport, w którym czytamy: „Teflon i jemu podobne związki wykazują tendencję do odkładania się w tkankach mózgowych, zwłaszcza w podwzgórzu, w ten sposób mogą zakłócać pracę hormonów. Mają również właściwości rakotwórcze, mogą wpływać negatywnie na układ odpornościowy organizmów i powodować nieprawidłowości rozwojowe”.
Jak używać teflonowych naczyń
Jedno nie ulega wątpliwości: naczynia teflonowe powinny być odpowiednio użytkowane. – Powłokę łatwo zarysować, dlatego w czasie przygotowywania potraw stosujmy drewniane, a nie metalowe przyrządy kuchenne, czyli łyżki, widelce albo łopatki – radzi Sylwia Snopek.
Pamiętajmy, by nie przegrzewać takich naczyń. W czasie przyrządzania smakołyków, temperatura patelni nie powinna przekraczać 200-230 stopni (chociaż producent sugeruje nawet 260 stopni). Nadmierne rozgrzanie naczynia może bowiem skutkować objawami „grypy na skutek oparów polimerowych”, która często przytrafia się np. spawaczom. Na szczęście dolegliwość nie jest groźna i nie wymaga specjalistycznego leczenia.
Patelni teflonowej nie należy także gwałtownie schładzać, np. polewając zimną wodą. Najlepiej pozwolić, aby naczynie stopniowo ostygło. Ważny jest również sposób czyszczenia. Sprzęt pokryty teflonem nie wymaga mycia wodą po każdym użyciu. Nie używajmy do tego również ostrych szczotek lub silnych środków chemicznych. Po każdorazowym użyciu wystarczy przetrzeć powierzchnię naczynia ręcznikiem papierowym.
Rafał Natorski/mmch/kuchnia.wp.pl