Puste kalorie - czym są naprawdę?
Termin "puste kalorie" pojawia się w dyskusjach na temat żywienia bardzo często. Jedni nim straszą, inni sądzą, że puste oznacza zerowe czyli nietuczące. Co tak naprawdę kryje się pod określeniem puste kalorie? Gdzie je znajdziemy? I jak wpływają one na nasz organizm. Zapytaliśmy o to Martę Kornacką, dietetyka z poradni dietetycznej Akademii Skutecznej Diety w Gdańsku.
WP: - Wiele osób wierzy, że puste kalorie, to inaczej "zerowe kalorie" - innymi słowy, że produkty określane tym mianem nie dostarczają energii i - co najważniejsze - nie tuczą.
- To oczywiście nieprawda. Oba terminy nie tylko nie odkreślają tych samych produktów, ale mają skrajnie różne wyjaśnienia. W rzeczywistości nie istnieją takie składniki odżywcze, które nie dostarczają energii. Mówiąc o zerowej kaloryczności, mamy raczej na myśli, te produkty, które zawierają bardzo mało kalorii. Tymczasem określenie "puste kalorie" odnosi się do tych produktów, które dostarczają organizmowi mnóstwa energii i właściwie niczego więcej.
WP: - Co więc dokładnie oznacza termin puste kalorie?
- Określenie to jest bardzo mylące. Tak naprawdę odnosi się do produktów spożywczych o dużej zawartości kalorii. Produkty te są bogate w tłuszcz i węglowodany proste, powodując krótkofalowy wzrost energii. Jednocześnie mają one niską wartość odżywczą. Skład lub proporcje zawartych składników w tych produktach są bardzo niekorzystne.
Biorąc pod uwagę, że bardzo często głównym składnikiem takich produktów jest tłuszcz, zwróćmy uwagę, że jest on bardzo kaloryczny. 1 gram tłuszczu to 9 kcal, tymczasem 1 gram białka i węglowodanów to 4 kcal.
W takich produktach trudno doszukać się składników odżywczych takich jak mikro i makroskładniki, witaminy czy błonnik pokarmowy, a nawet gdy je znajdujemy, to przez niekorzystny skład lub niewłaściwe proporcje pozostałych elementów, ich wykorzystanie na potrzeby organizmu są utrudnione bądź całkowicie niemożliwe.
WP: - Jakie produkty są źródłem pustych kalorii?
- Przede wszystkim te bogate w tłuszcz i zawierające dużo cukru. Będą to więc słodycze np. cukierki, batoniki, ciasteczka. Równie mało wartościowe, a wysokoenergetyczne są słone przekąski, jak chipsy, paluszki i krakersy. Puste kalorie znajdziemy też w fast foodach i produktach wysokoprzetworzonych, jak np. biały chleb czy jedzenie typu instant. Kolejne źródło pustych kalorii to napoje: przede wszystkim te słodkie i gazowane (lub nie), energetyki i słodzone soki. Do tej grupy wliczamy też alkohol, który nie wnosi do organizmu żadnych wartościowych składników, a 1 gram etanolu dostarcza aż 7 kcal.
WP: - W jaki sposób puste kalorie wpływają na nasz organizm?
- Spożywanie pustych kalorii, to tak naprawdę spożywanie dodatkowych kalorii, które nie wnoszą nic poza tłuszczem i cukrem prostym. Te składniki pokarmowe zjadane w nadmiarze przyczyniają się do wzrostu masy ciała, a w konsekwencji do otyłości. Innym skutkiem takiej diety jest zmiana w profilu lipidowym - wzrost cholesterolu i tzw. złego cholesterolu - LDL. Kolejne konsekwencje to: podwyższenie ciśnienia krwi, odkładanie się tkanki tłuszczowej i wzrost ryzyka chorób cywilizacyjnych jak miażdżyca, zawał serca czy cukrzyca typu 2. Zjadając np. batonik dostarczamy tłuszcz do organizmu, który w przewodzie pokarmowym zostaje rozłożony do m.in. wolnych kwasów tłuszczowych. Wolne kwasy tłuszczowe dostają się do krwioobiegu i, gdy jest ich dużo, mogą „przylepiać się” do ściany tętnic, tworząc blaszkę miażdżycową, prowadząc czasem do zawału mięśnia sercowego.
Poza tłuszczem również dostarczamy węglowodany proste. Cukry powodują nagły wyrzut hormonu - insuliny do krwi, która odpowiada za obniżenie stężenia cukru we krwi. Dlatego po takiej przekąsce mamy szybki i krótkofalowy wzrost energii, ale po chwili znów czujemy napad głodu. Gdy dostarczamy organizmowi dużo takiego cukru, może to skutkować rozwojem cukrzycy typu 2.
Długotrwałe spożywanie pustych kalorii skutkuje też zaburzeniami w funkcjonowaniu organizmu przez niedobory minerałów i witamin.
AD/mp/WP Kuchnia