Prosto z Polski. Przegląd świątecznych potraw i przysmaków

Uroczysty czas, jakim jest Wigilia i Boże Narodzenie, poprzedzają mozolne przygotowania. Sprzątanie, poszukiwanie prezentów i najważniejsze – przygotowanie pysznej wieczerzy, z którą wiążą się ściśle określone obyczaje i potrawy. Jednak ze względu na zróżnicowanie regionalne, a nawet w samych domach, zwyczaje te w różnych częściach Polski są zupełnie inne i, co trzeba zaznaczyć, pielęgnowane od pokoleń. Wspólnym mianownikiem jest wspomniana już dwunastodaniowa kolacja, co ważne, postna. Każdej z potraw trzeba skosztować, bo według wierzeń ludowych, zapewni to szczęście na cały nadchodzący rok. Same dania mają jednak sporo różnic. Przyjrzyjmy się temu, co można było i nadal można znaleźć na świątecznych polskich stołach.

Mazowsze

Tutaj królują śledzie i karp na wiele sposobów, a także sandacz. Głównym tradycyjnym daniem mazowieckim były niegdyś kłosy – kluski z makiem. Im dłuższe i grubsze – tym lepiej, bo symbolizowały pomyślność w nowym roku. Na mazowieckiej wieczerzy podawano też tzw. rwaki – rodzaj kopytek z kapustą i grzybami. Do dziś podaje się zupę grzybową, która szykowana jest z barszczu białego na zakwasie z kapusty z grzybami, postny bigos i panierowane lub smażone grzyby. Tradycyjną potrawą w tym regionie jest barszcz czerwony z uszkami. To z Mazowsza wywodzi się słynny kompot z suszu, a zwieńczeniem wieczerzy jest kisiel żurawinowy, który może być serwowany z małą ilością śmietany.

Lubelszczyzna

Wielokulturowy tygiel. Polacy, Żydzi, Ormianie, Niemcy i Ukraińcy przez pokolenia żyli tu w kulinarnej symbiozie. Wielu mieszkańców Lubelszczyzny kontynuuje przez pewien czas zapomniane tradycje i chętnie przygotowuje kolację wigilijną w tym duchu. Szczególnie duży wpływ na świąteczne dania tego regionu mieli Żydzi zamieszkujący Lublin i pobliskie miasteczka. To oni rozpropagowali potrawy z karpia, podawanego przede wszystkim w galarecie. Znane są także klopsiki z karpia w galarecie czy karp wędzony. Charakterystycznym deserem wigilijnym jest tu strucla z makiem.

Podlasie

Jest nadal skrzyżowaniem różnych kultur: żyją tu Polacy, Ukraińcy, Białorusini, Tatarzy, a kiedyś także Żydzi. Na podlaskich stołach świątecznych muszą znaleźć się pierogi z kapustą, śledzie, podlaskie wareniki (czyli tak naprawdę pierogi z kapustą i grzybami podsmażane na rumiano) oraz oczywiście kutia. Kolację popija się kompotem z łodyg leśnych malin, który słodzony jest obficie miodem. Gotuje się też często barszcz z suszonych grzybów, a w domach prawosławnych smaży się racuchy z suszonymi owocami. Popularne są również racuchy drożdżowe.

Małopolska

Charakterystyczna dla tej części Polski jest zupa grzybowa, którą w małopolskim wydaniu serwuje się z łazankami. Wigilia nie odbędzie się też bez moskoli, czyli podpłomyków z ciasta ziemniaczanego podawanych do grzybów. Przysmakiem jest też pamuła, czyli słodko-słony barszcz ze śliwek. Ta zapomniana zupa wraca znowu do łask. Dodaje się do niej delikatne lane kluseczki lub słodką śmietankę.

Górny Śląsk

Na śląskiej Wigilii spotkamy zupę z siemienia lnianego – tzw. siemieniotkę, zupę migdałową, a także zupę grzybową z galuszkami (kluseczkami). Jada się tu także gołąbki z kaszy perłowej i grzybów. Stałym punktem wigilijnego menu są oczywiście śledzie i karpie. Słodkie potrawy to kluski z makiem czy ciasto - kołocz (który, wywodzi się od staropolskiego kołacza). Wśród słodkości znajduje się moczka – robiona ze specjalnego piernika, migdałów, rodzynek, suszonych moreli, śliwek i fig, gruszek, daktyli oraz orzechów laskowych, a wszystko to moczy się w dużej ilości ciemnego piwa. Na Śląsku opolskim popularne są śliszki – miękkie i wilgotne drożdżowe bułeczki nadziewane makiem.

Dolny Śląsk

Na dolnośląskich stołach króluje mieszanka wspomnień przywieziona z odległych terenów. Obok barszczu z uszkami można spotkać zupę z kiszonej kapusty z dodatkiem grzybów i grochu, a także zupy rybne. Królują także również pierogi z różnymi farszami: ruskie, z kapustą i grzybami, śledziem, a na słodko: z makiem i bakaliami. Ryby pochodzą tylko z tamtejszych stawów o długiej tradycji. Pojawia się suszynina – rozgotowane owoce podane w kisielu żurawinowym, przyprawione goździkami i cynamonem. Jest także świszcz – kasza jęczmienna wymieszana z suszonymi owcami i miodem oraz kluski z makiem.

Wielkopolska

Tu Wigilia miała i ma bardzo postny charakter. Pojawiają się ziemniaki w mundurkach, śledzie, olej lniany oraz makiełki – potrawa przygotowana z maku, bakalii i czerstwej bułki. Barszcz czerwony przygotowywany jest na wywarze grzybowym. Serwuje się także karpia w sosie piernikowym i pierogi z kapustą i grzybami. Kiedyś najważniejszym posiłkiem był obiad pierwszego dnia Świąt – 25 grudnia.

Pomorze i Kaszuby

W tym regionie oczywiście królują ryby. Pojawia się karp w sosie czosnkowym czy sieja smażona z grzybami. Na stole wigilijnym znajdzie się też flądra w galarecie albo śledzie duszone wa jabłkach. Tradycyjną zupą jest rybna ze śledzi i suszonych gruszek. Na deser je się sękacza.
Tak różnorodne dania wigilijne, które znajdziemy również w pierwszy i drugi dzień na polskich stołach, wiążą się z naszą różnorodną historią. Wpływy różnych narodowości odcisnęły ślad na kulinarnej tradycji, co sprawia, że jest jeszcze bardziej bogata, nawet w wigilijnym, postnym menu.

Partnerem artykułu jest Biedronka