Nasturcja jako przyprawa - zastosowanie i właściwości

Nasturcja pojawiła się w Europie prawdopodobnie w XVI wieku za sprawą hiszpańskiego botanika Nicolása Monardesa, który przywiózł ją ze sobą z terenów dzisiejszego Peru. Obecnie najpopularniejszym rodzajem tej rośliny na Starym Kontynencie jest nasturcja wielka (łac. Tropaeolum majus) ceniona ze względu na swoje walory estetyczne. Gatunek ten znajduje też zastosowanie w ziołolecznictwie, gdzie wykorzystuje się go m.in. do zwalczania infekcji dróg moczowych. Niektóre gatunki nasturcji są także jadalne – przykład stanowi między innymi odmiana bulwiasta (Tropaeolum tuberosum), której owoce, liście oraz bulwy wykorzystuje się do produkcji przypraw.

Bulwiasta odmiana nasturcji występuje naturalnie na terenach Ameryki Południowej. Tam też spotkać można największe uprawy rośliny, szczególnie w Ekwadorze, Peru, Boliwii i Kolumbii. Gatunek hodowany jest również w innych zakątach świata, w tym także w Polsce. Nasturcja bulwiasta to wieloletnia bylina, pnąca się nawet do 4 metrów wysokości. Roślina charakteryzuje się kwiatami o intensywnej pomarańczowo-żółtej barwie, które kwitną od sierpnia do pierwszych przymrozków oraz jadalnymi bulwami kłączowymi. Liście nasturcji bulwiastej swym wyglądem niczym nie różnią się od tych, jakie znamy z jej odmiany Tropaeolum majus. Gatunek ten jest stosunkowo łatwy w utrzymaniu – roślina lubi stanowiska nasłonecznione i osłonięte przed wiatrem. Podobnie jak inne odmiany byliny, nasturcja bulwiasta jest wyjątkowo wrażliwa na występowanie mszycy.

Jeszcze całkiem niedawno kwiaty rzadko były używane do doprawiania różnych potraw. Dzisiejsza moda na gotowanie sprawiła jednak, że coraz więcej osób eksperymentuje w kuchni, również przy użyciu roślin, które dotąd raczej nie kojarzyły się ze sztuką kulinarną. Najbardziej cenioną jadalną częścią nasturcji bulwiastej jest wspominana już jej bulwa. W Ameryce Południowej spożywa się ją smażoną lub gotowaną jako osobne warzywo. Surowe kłącze cechuje się ostrym gorczycowym smakiem, który łagodnieje po ugotowaniu. Bulwa może stanowić smakowity dodatek do sałatek warzywnych, surówek oraz pikli. Z nasturcji uzyskuje się również aromatyczną przyprawę. Jej nieco pieprzowy smak doskonale komponuje się z marynat mięsnych oraz sosów. Roślinę tę często stosuje się jako zamiennik dla egzotycznej kapary. Liście nasturcji bulwiastej rewelacyjnie urozmaicają również wszelkiego rodzaju sałatki, kanapki, zapiekanki, dania jajeczne oraz mleczne. Roślina może
też posłużyć do wytworzenia aromatycznej nalewki.

• Sałatki
• Pikle
• Surówki
• Ogórki konserwowe
• Papryka marynowana
• Marynaty do mięs
• Sosy pieczeniowe
• Omlet
• Sandwiche

Dawniej wierzono, że nasturcja bulwiasta jest skutecznym afrodyzjakiem, który pozytywnie wpływa na potencję u mężczyzn. Badania naukowe przeprowadzone na szczurach wykazały jednak, że kłącze rośliny powoduje znaczny spadek poziomu testosteronu (nawet do 45%). Trudno zatem uznać, że pochodzący z Ameryki Południowej przysmak może pozytywnie wpłynąć na popęd seksualny ludzi. Nie ma jednak wątpliwości, że roślina stanowi cenne źródło niektórych witamin i innych zdrowych substancji – np. witaminy C, luteiny oraz beta-karotenu. Obecnie w medycynie naturalnej wykorzystuje się też nasiona popularniejszej w Polsce odmiany nasturcji większej, które zwalczają bakterie wywołujące niektóre schorzenia układu moczowego. Roślinę tę wykorzystuje się również do leczenia poszczególnych infekcji dróg oddechowych. Nasiona nasturcji działają uspokajająco, wspomagają produkcję śliny oraz wspomagają trawienie.

Nasturcja większa bywa wykorzystywana do produkcji specjalnej nalewki, która poprawia kondycję włosów. Eliksir po wsmarowaniu w głowę ma rzekomo wzmocnić strukturę włosa, a po dodaniu tataraku i skrzypu niweluje łupież.

Nasturcja bulwiasta znana jest ze swojego agresywnego rozrostu i sporej odporności na różne niekorzystne warunki. W Ameryce Południowej bylinę sadzi się nie tylko w celach hodowlanych, ale również jako osłonę dla innych roślinnych (np. ziemniaków) przed szkodnikami.

Wojciech Chentkiewicz