Gzik – jak przygotować wielkopolski przysmak?

Gzik, nazywany także gziką, to jeden z klasycznych przysmaków kuchni wielkopolskiej i kujawskiej. Upowszechnił się w tych regionach na przełomie XVIII i XIX wieku, wraz z rozwojem hodowli krów , z mleka których wyrabiano m.in. twaróg, czyli bazę tego dania.

W tym samym czasie karierę zaczęły robić ziemniaki, na szeroką skalę uprawiane w zaborze pruskim, na co miała wpływ polityka króla Fryderyka Wielkiego, autora słynnych "rozkazów ziemniaczanych" – rozporządzeń nakazujących masową uprawę pożywnych bulw.

Nic dziwnego, że to właśnie w Wielkopolsce narodziła się prosta potrawa zwana "pyry z gzikiem". Kryją się za nią ziemniaki (zwykle ugotowane w mundurkach lub odsmażone) serwowane z twarogiem, najpierw dokładnie roztartym, a następnie zmieszanym na jednolitą masę z kwaśną śmietaną, cebulą (albo szczypiorkiem) oraz solą. Przed laty, kiedy gospodyni brakowało śmietany, ser rozrabiała z mlekiem, masłem, a nawet wodą. Gzik wzbogacano czosnkiem, koperkiem, rzodkiewką, doprawiano zmielonym pieprzem, a niekiedy dosładzano cukrem.

W wielkopolskich domach pyry z gzikiem jadano najczęściej w piątki, z powodu postu, choć ten lekki posiłek świetnie nadaje się także na letni obiad. Sam gzik to również pyszna, samodzielna potrawa lub dodatek do pieczywa czy rozmaitych klusek.

Twaróg – wartości odżywcze

Najważniejszym składnikiem gzika jest oczywiście biały ser, najlepiej tłusty lub półtłusty, który zapewni przysmakowi nie tylko odpowiednią konsystencję, ale również dostarczy solidnej dawki cennych składników odżywczych.

Tłuszcz mlekowy jest potrzebny do budowy i funkcjonowania każdej komórki, stanowi również nośnik wielu aktywnych związków. Kryje bogactwo łatwostrawnych białek, czyli ważnego budulca tkanek i kości, niezbędnego także do wytwarzania enzymów, hormonów i ciał odpornościowych. Zawiera dużo wapnia, który nie tylko wzmacnia kości i zęby, ale też pomaga utrzymać prawidłową krzepliwość krwi i sprawne mięśnie, poprawia samopoczucie i łagodzi stres.

Jak w każdym produkcie nabiałowym, w twarogu znajdziemy sporo witamin z grupy B, zwłaszcza B2 (odgrywa ważną rolę w procesach przemiany materii, jest niezbędna do tworzenia czerwonych płytek krwi oraz produkcji antyciał przez układ odpornościowy) oraz B12 (podnosi odporność na stres, zapobiega anemii, poprawia apetyt, a nawet zmniejsza ryzyko wystąpienia choroby Alzheimera).

Gzik – jak to zrobić

Wykonanie gzika jest banalnie prostym zadaniem. Pół kilograma dobrej jakości twarogu dokładnie rozcieramy widelcem, a następnie mieszamy ze kwaśną śmietaną (szklanka). Na koniec dodajemy pokrojoną w drobną kostkę cebulę dymkę lub posiekany pęczek szczypiorku, doprawiamy solą i świeżo zmielonym pieprzem, mieszamy.

Potrawę możemy też wzbogacić innymi dodatkami: przeciśniętym przez praskę ząbkiem czosnku, drobno pokrojoną rzodkiewką czy posiekanym koperkiem lub natką pietruszki. Jeśli chcemy ograniczyć kaloryczność przysmaku śmietanę warto zastąpić jogurtem naturalnym.

Miłośników kulinarnych eksperymentów i osoby unikające spożywania produktów mlecznych zainteresuje na pewno… gzik wegański. Autorem przepisu jest Paweł Ochman, autor bloga Weganon.

Na początku przygotowujemy alternatywną śmietanę. Pestki słonecznika (pół szklanki) moczymy przez dwie godziny w gorącej wodzie, po czym odcedzamy i miksujemy z gęstym mlekiem kokosowym (łyżka) oraz wodą (pół szklanki), na koniec doprawiamy octem jabłkowym lub sokiem z cytryny oraz solą.

Do przyrządzenia wegańskiego gzika będziemy też potrzebować opakowania naturalnego tofu, które rozdrabniamy widelcem, mieszamy z sokiem z kiszonych ogórków (6 łyżek) i wykonaną wcześniej śmietaną (2 łyżki) oraz posiekanym szczypiorkiem. Doprawiamy solą i pieprzem, dokładnie mieszamy. Gotowe!