Z czego powstają krówki?
Od wielu lat okupują czołowe miejsca w rankingach najpopularniejszych polskich cukierków. „Przepis? Wystarczy trochę mleka i cukru” – mawiał Feliks Pomorski, który w latach 20. XX wieku jako pierwszy zaczął produkować krówki. Dziś wytwarza je wiele firm, coraz chętniej zastępując naturalne składniki produktami syntetycznymi czy niezdrowymi tłuszczami utwardzonymi.
Feliks Pomorski prawdopodobnie zasmakował w mlecznych cukierkach podczas stażu w cukierni swojego wuja w Żytomierzu, mieście leżącym na wschodnich kresach międzywojennej Polski, gdzie silne były wpływy kulinarnej kultury Rosji – ojczyzny ciągutek.
Gdy w 1921 r. Pomorski założył w Poznaniu wytwórnię słodyczy, zaczął m.in. produkować łakocie zawijane w papierek z wizerunkiem krowy, które szybko zyskały ogromną popularność. Po wybuchu II wojny światowej przedsiębiorca musiał opuścić Poznań i po długiej tułaczce trafił do podwarszawskiego Milanówka, gdzie w chałupniczych warunkach wznowił produkcję krówek, nie wymagającą trudno dostępnych w czasach okupacji składników.
Po wojnie wytwórnia stała się filią państwowych Zakładów Przemysłu Cukierniczego „22 Lipca”, ale po przełomie polityczno-gospodarczym w 1989 r. znów znalazła się w rękach potomków Feliksa Pomorskiego. Do dziś produkuje krówki, choć ma bardzo silną konkurencję. Ciągutki wytwarza bowiem przynajmniej kilkadziesiąt mniejszych i większych polskich firm.
Jednak od czasów, gdy słodycze wytwarzano tylko z mleka, cukru i masła sporo się zmieniło. Niestety, na niekorzyść konsumentów…
Syrop z kukurydzy
Proces produkcji krówek jest dość prosty. Składniki rozpuszcza się w dużym kotle, gotuje przez kilka godzin, a później gęstą masę wylewa na specjalny blat, gdzie stygnie i tężeje. Później kroi się ją w kostki i pakuje. W niektórych firmach wykonuje się to ręcznie, dzięki czemu cukierek jest bardziej miękki i ciągnący. Krówki cięte maszynowo są znacznie twardsze.
Generalnie technologia wytwarzania smakołyku nie uległa znaczącej modyfikacji od czasów Feliksa Pomorskiego. Zdecydowanie zmienił się natomiast skład krówek.
Na pierwszym miejscu listy składników wciąż znajduje się zwykle cukier (warto pamiętać, że nadmiar sacharozy zwiększa ryzyko otyłości, cukrzycy, chorób układu krążenia czy próchnicy), jednak coraz częściej ustępuje on miejsca syropowi glukozowo-fruktozowemu. To syntetyczny wynalazek chętnie wykorzystywany w przemyśle spożywczym. Otrzymuje się go z kukurydzy, przetworzonej na skrobię kukurydzianą, a później na syrop złożony z glukozy i fruktozy.
Substancja nie ma praktycznie żadnych wartości odżywczych, natomiast może podwyższać poziom złego cholesterolu, powodować otyłość i zwiększać ryzyko cukrzycy.
Zamiennik dla mleka
Feliks Pomorski nie wyobrażał sobie krówki bez jej podstawowego składnika, czyli mleka. Dzisiejsi producenci ciągutek potrafią jednak obyć się także bez niego. W cukierkach bardzo często bywa zastępowane przez syntetyczny aromat mleczny albo mleko w proszku, powstające w wyniku odparowania z „normalnego” mleka krowiego. Podczas procesu suszenia usuwana jest nie tylko woda, ale także wiele cennych substancji odżywczych, które możemy znaleźć w świeżym mleku.
We współczesnych krówkach nie znajdziemy też masła. Zamiast niego producenci stosują znacznie tańsze utwardzone tłuszcze roślinne. Ich częste spożywanie zwiększa ryzyko otyłości, wzrostu stężenia złego cholesterolu (konsekwencją bywa miażdżyca, wylew czy zawał serca), a także pogorszenia koncentracji i pamięci. Nieprzypadkowo w Stanach Zjednoczonych rozważa się wprowadzenie zakazu używania tzw. tłuszczów trans.
Imitacja natury
Smakosze krówek mogą dziś przebierać w licznych propozycjach smakowych. Na rynku znajdziemy cukierki kakaowe, kokosowe, sezamowe, z makiem, orzechami, rodzynkami czy żurawiną. Jednak często są one tylko wzbogacone sztucznymi aromatami imitującymi naturalne. Naukowcy potrafią dzisiaj bez trudu skopiować bądź zmodyfikować występujące w przyrodzie cząsteczki chemiczne, wzmacniające i poprawiające smak oraz zapach.
Przykładem takiego wynalazku jest bardzo popularna wśród producentów krówek etylowanilina, która ma kilkakrotnie silniejszy zapach niż tradycyjna wanilina.
Na szczęście specjaliści zapewniają, że nie powinniśmy specjalnie bać się tych substancji, ponieważ istnieją bardzo restrykcyjne przepisy, zarówno w prawie polskim, jak i europejskim, dotyczące ilości aromatów, jaka może zostać dodana do poszczególnych produktów spożywczych. Także właściwości tych związków są dokładnie przebadane i jak do tej pory nie ma naukowych doniesień o ich szkodliwym wpływie na zdrowie człowieka.
Krówka jest niewątpliwie smaczną, ale także dość kaloryczną przekąską. Jeden cukierek dostarcza nam średnio 40-45 kcal, tyle samo co średniej wielkości jabłko czy papryka, dwie garście borówek amerykańskich albo cztery marchewki.
Rafał Natorski/mmch/kuchnia.wp.pl