Barwniki spożywcze
Produkty spożywcze, które kupujemy na co dzień w sklepach, najczęściej przyciągają nas kuszącym wyglądem. Zazwyczaj jednak kolor i zapach produktów związany jest z dodawaniem związków chemicznych do ich składu. Związki te to barwniki, czyli substancje zmieniające lub nasycające ich barwę. Sprawdźmy, czym charakteryzuje się ta grupa związków. Czy powinniśmy ich unikać?
Barwnikami spożywczymi nazywamy:
- naturalne składniki występujące w jedzeniu,
- naturalne surowce,
- substancje otrzymywane ze środków spożywczych w procesie ekstrakcji.
Barwniki, ze względu na różne sposoby ich otrzymywania, dzielimy na:
- naturalne,
- identyczne z naturalnymi,
- organiczne,
- nieorganiczne barwiące.
Barwniki naturalne występują w roślinach i zwierzętach. Otrzymujemy je w procesie ekstrakcji z liści, kwiatów, korzeni oraz owoców. U zwierząt barwniki pozyskuje się z tkanek mięśniowych oraz krwi. Barwniki naturalne to również takie związki, które powstają podczas łączenia się bezbarwnych substancji w procesie przygotowywania danych produktów. Barwnikami naturalnymi są np. karmel (E150), kurkumina (E100) czy karoten (E160).
Obok barwników naturalnych występują barwniki identyczne z naturalnymi, które otrzymuje się dzięki syntezie. Nie różnią się one od barwników występujących naturalnie w środowisku. Barwnikiem identycznym z naturalnym jest np. dodatek chemiczny E101, czyli ryboflawina.
Kolejną grupą są barwniki syntetyczne organiczne. Powstają one w jako sól w wyniku strącenia barwników. Otrzymane barwniki są pigmentami nierozpuszczalnymi w wodzie. Są one zdecydowanie tańsze od barwników naturalnych. Mają również inne zalety: barwią na mocny kolor, są trwałe i odporne na działanie środowiska. Ich stosowanie jest w Polsce dozwolone. Barwnikami syntetycznymi organicznymi są np.: amarant (E123), azorubina (E122) oraz czerwień koszenilowa (E124).
Ostatnią grupą barwników są substancje nieorganiczne barwiące. Wykorzystywane są najczęściej do zabarwiania powierzchni produktów. Znajdziemy je w polewach różnych ciast, w likierach oraz w osłonach mięs.
Na rynku istnieją produkty, do których nie można dodawać barwników w żadnej formie. Są to: produkty nieprzetworzone, miód pszczeli, słód, naturalne przyprawy, wyroby kakaowe, kawy i herbaty, wody mineralne, tłuszcze, nabiał czy produkty dla niemowląt i małych dzieci.
Stosowanie barwników w produktach spożywczych określa „Lista E” stworzona przez instytucje Unii Europejskiej. Wszystkie barwniki oznaczone są symbolami E100-E199. Część z nich nie jest dozwolona do użytku jako dodatek chemiczny do żywności, nawet na zasadzie quantum satis, czyli w najniższych dawkach.
Czy wiesz, że...
Barwników używano już w starożytności i średniowieczu. Otrzymywano je z liści, marchwi czy buraków. Pierwszymi stosowanymi związkami chemicznymi, które barwiły substancje, były: rtęć, ołów oraz miedź. Dopiero później uświadomiono sobie, że nie zawsze to, co kolorowe i piękne, jest również zdrowe.
Najczęściej stosowanymi barwnikami w produkcji żywności są:
• Amarant - E123
• Antocyjany - E163
• Astaksantyna - E161j
• Glin - E173
• Kapsaicyna - E160C
• Karmel - E150
• Karmel amoniakalno-siarczynowy - E150d
• Kurkumina - E100
• Likopen - E160d
• Lakmus - E121
• Luteina - E161b
• Ryboflawina - E101
• Srebro - E174
• Szkarłat - E125
• Węglan wapnia - E170
• Złoto - E175
Magdalena Bury